Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Nasıl Yapılır?

Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Nasıl Yapılır?

Anayasa Mahkemesi bireysel başvuru, temel Anayasal hakları ihlal edilen kişilerin Anayasa Mahkemesine yaptıkları şikayeti ifade eder. Bireysel başvuru yolu Türk hukukuna 2010 yılında yapılan referandum ile girmiştir. 2010 yılından beri Türkiye’de temel hak ve hürriyetleri kısıtlanan kişiler, diğer hukuk yollarını tüketip buralardan sonuç alamamaları halinde, Anayasa Mahkemesine başvurur.

Anayasa Mahkemesine her türlü hukuki meselede gidilmez. Anayasa mahkemesi, Anayasa’da sayılan; yaşama hakkı, adil yargılanma hakkı, din ve vicdan hürriyeti hakkı, seyahat özgürlüğü vb. hakların Devlet eliyle ihlal edilmesi durumunda devreye girer. Ayrıca bireysel başvuruda ihlal edildiği iddia olunan hak ve hürriyetlerin aynı zamanda Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ile de kişilere tanınmış olması gerekir. Anayasa Mahkemesinin ilk yapacağı iş hak ihlalini tespit etmektir.

12 Eylül 2010 tarihinde halkoylaması ile 1982 Anayasası’nda bir kısım değişiklikler yapılmıştır. Değişiklikler kapsamında 5982 sayılı yasanın 18. maddesi ile Anayasanın 148. maddesine eklenen ek fıkrayla;

“Herkes, Anayasada güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü tarafından, ihlal edildiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesine başvurabilir. Başvuruda bulunabilmek için olağan kanun yollarının tüketilmiş olması şarttır.”

denilmek suretiyle Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda bulunma hak ve imkanı getirilmiştir.

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası 5. maddesinde “Devletin temel amaç ve görevlerini;

“Türk milletinin bağımsızlığını ve bütünlüğünü, ülkenin bölünmezliğini, Cumhuriyeti ve demokrasiyi korumak, kişilerin ve toplumun refah, huzur ve mutluluğunu sağlamak; kişinin temel hak ve hürriyetlerini, sosyal hukuk devleti ve adalet ilkeleriyle bağdaşmayacak surette sınırlayan siyasal, ekonomik ve sosyal engelleri kaldırmaya, insanın maddî ve manevî varlığının gelişmesi için gerekli şartları hazırlamaya çalışmaktır.” olarak belirlemiştir.

Bu kapsamda Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru yolu anayasa yargısının bir parçası olarak kabul edilmiştir.

Anayasa Mahkemesine bireysel başvurunun nasıl yapılacağına dair usul ve esaslar ise;

– 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un 45 ila 51. Maddeleri ile

– 12/7/2012 tarihli ve 28351 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’nün 59 ila 84. maddelerinde düzenlenmiştir.

Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvurunun Hukuki Dayanağı Nedir?

Kişilerin temel hak ve hürriyetleri, Anayasanın ikinci kısmında yer almıştır. Buna göre Anayasa madde 13 hükmüne göre temel hak ve hürriyetlerin sınırlandırılması yalnızca Anayasada gösterilen hallerde ve kanun ile söz konusu olabilir. Bunun haricinde Devlet eliyle Anayasal haklar sınırlandırılamaz. Anayasa madde 15’de belirtildiği üzere savaş, seferberlik veya olağanüstü hallerde bu hakların kullanımı engellenebilir. Ancak bu durumda bile kişilerin uluslararası hukuktan kaynaklanan haklarının önüne geçilemez.

Anayasa Mahkemesi ise Anayasa madde 146 ve devam eden maddelerinde düzenlenmiştir. 148. Madde hükmü ise Anayasa Mahkemesinin görev ve yetkilerinden bahseder. 148. madde açıkça Anayasa Mahkemesinin bireysel başvuruları karara bağlayacağını belirtmiştir. 148. maddenin 3. fıkrası herkesin Anayasada güvence altına alınan temel hak ve özgürlüklerinden Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde de tanınmış olanlarının kamu gücü yani Devlet eliyle ihlal edilmesi durumunda bireysel başvuru yapılabileceğini söylemektedir.

Ayrıca bireysel başvuruya ilişkin meselelerin ayrıntılarının kanunla düzenleneceği belirtilmiştir. Buna göre Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanunun 45. maddesi ile 51. maddesi arasında bireysel başvurunun inceleme usulü ve diğer önemli ayrıntıları yer almıştır.

Anayasa Mahkemesi (AYM) Bireysel Başvuru Şartları Nelerdir?

Ülkemizin iç hukukunda da sözleşmeye taraf olmamız sebebiyle Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru yolu düzenlemiştir. Anayasal hakları ihlal edildiğini iddia eden herkes bu kanun yoluna başvurabilmektedir. Bu kanun yoluna başvurabilmek için şartlar;

• Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Anayasa’da güvenceye alınan hakların ihlal edilmesi sebebiyle mağduriyetin oluşmuş olması,

• Başvurucunun kimliği belli olmalı fakat kimliğinin belirli olmasının ortaya yeni hak ihlallerine sebep olabileceği durumlarda başvurucunun kimliğinin gizlemesi talep edilebilir.

• İç hukukumuzdaki olağan kanun yollarının tüketilmiş olması gereklidir.

• Süre yönünden KESİN kararın tarafa veya vekiline tebliğinden ya da öğrenilmesinden itibaren 30 günlük başvurusu süresi mevcuttur. Herhangi bir mazeretin varlığı halinde mazeretin ortadan kalkmasından itibaren 15 günlük başvuru süresi vardır. Ayrıca 23.09.2012 tarihinden sonrasında verilen kesin kararlar Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvurunun inceleme konusudur.

Hangi Konular Bireysel Başvuruya Konu Olur?

Bireysel başvuru, ek bir itiraz, istinaf ya da temyiz yolu değildir. Kanun yolunda ortaya çıkan her türlü hukuka aykırılığın giderilmesi bireysel başvuruya konu olmaz. Anayasa’da işaret edilen haklardan birinin ihlal edildiği iddiası, bireysel başvuruya konu olabilmektedir. 

Anayasanın Temel Hak ve Ödevler başlıklı ikinci kısmında düzenlenen;

• Yaşama hakkı,
• İşkence ve eziyet yasağı,
• Zorla çalıştırma yasağı,
• Kişi hürriyeti ve güvenliği,
• Hak arama hürriyeti,
• Suç ve cezaların kanuniliği,
• Özel hayata, aile hayatına, konut ve haberleşmeye saygı,
• Düşünce, din ve vicdan hürriyeti,
• Düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti,
• Toplantı ve örgütlenme hürriyeti,
• Mülkiyet hakkı,
• Serbest seçim hakkı,
• Temel hak ve hürriyetlerin korunması,
• Eğitim ve öğretim hakkı ve ödevi,
• Eşitlik ve etkili başvuru hakkı bu kapsamda sayılabilecek haklardandır ve bireysel başvuruya konu edilebilirler.

Bilinmelidir ki; yasama işlemleri ile düzenleyici idari işlemler aleyhine doğrudan bireysel başvuru yapılamaz. Anayasa Mahkemesi kararları ile Anayasanın yargı denetimi dışında bıraktığı işlemler de bireysel başvurunun konusu olamaz.

Kimler Anayasa Mahkemesi (AYM) Bireysel Başvuruda Bulunabilir?

Bireysel başvuruda bulunabilecek olan kişiler kanunun 46. maddesinde yer almıştır. Buna göre bireysel başvuruyu yalnızca hakkı bizzat etkilenen kişiler yapabilir. Ancak herkes bu başvuruyu avukatı aracılığı ile de yapabilir. Bunun için bir avukata vekalet vermek gerekmektedir.

Yabancılar İçin Bireysel Başvuru → Ayrıca belirtmemiz gerekir ki yabancıların da bireysel başvuru yapma hakkı vardır. Ancak sadece Türklere tanınan Anayasal haklardan bahisle yabancıların bireysel başvuru hakkı yoktur.

Tüzel Kişiler İçin Bireysel Başvuru → Bilindiği üzere tüzel kişiler (kurumlar, bakın – dernekler, şirketler vb.) hukuken tüzel kişilik hakkına sahiptir. Bunların içerisinde kamu tüzel kişileri Anayasa Mahkemesi bireysel başvuru yoluna gidemez. Özel hukuk tüzel kişileri ise yalnızca kendi tüzel kişiliğine karşı bir ihlal söz konusu ise bireysel başvuruda bulunabilir.

Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru İçin Gerekli Belgeler Nelerdir?

Bireysel Başvuru formuna aşağıda yer alan belgelerin yahut bunların onaylanmış suretlerinin eklenmesi gerekir:

• Kanuni temsilci veya avukat vasıtasıyla başlatılan ve takibi de bu kişilerce yapılacak olan başvurularda, kanuna uygun şekilde verilmiş yetki belgesi veya vekaletname.
• Bireysel başvuru harcının ödendiğine dair belge veya makbuz.
• Başvuru bizzat kişi tarafından yapılmışsa kimlik fotokopisi.
• Tüzel kişiler için başvuran temsilcinin, yetkili olduğuna dair resmi belge veya bunun onaylanmış sureti.
• Hak ihlalinin olduğu nihai karar ya da işlemi öğrenme tarihini gösteren belge.
• Başvuru formunda yer alan hak ihlali iddialarını ispat edecek belgelerin onaylı suretleri.
• Tazminat talebi varsa, hangi zararın tazmin edileceği ve bu zarara ilişkin belgeler.
• Olağan ve olağanüstü kanun yollarına yapılan başvuru dilekçelerinin onaylı suretleri. 
• Başvuru süresinde yapılmamışsa mazerete ilişkin ispat araçları.
• Adli yardım talebi varsa başvuran kişinin maddi durumunun iyi olmadığına dair belge ve adli yardım talebinde bulunabilmek için gerekli olan diğer belgeler.

Eksik Belge Verilirse → Başvuruda bir eksiklik olması durumunda bu eksikliğin temel nitelikte olmaması halinde kişiye 15 günlük bir tamamlama süresi tanınır. Bu süre içerisinde eksiklik giderilirse başvuru kabul edilir. Aksi halde reddedilir. Bu red kararına karşı 7 gün içerisinde itiraz etmek mümkündür.

Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Masrafları Ne Kadardır?

Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanunun 47. maddesi, bireysel başvuruların harca tabi olduğunu bildirmektedir. Buna göre bireysel başvuru yapabilmek için öncelikle Maliye veznesine bireysel başvuru harcı ödenmelidir. Belirtmemiz gerekir ki bu harç miktarı her sene değişmektedir. 2021 yılı bireysel başvuru harcı 487.60 TL’dir. Eğer bireysel başvuru, doğrudan Anayasa Mahkemesine yapılıyorsa başvuru ile birlikte başvuru ücreti ödenebilir.

Başvurucunun Harç ve Masrafları Ödeme İmkanı Yoksa → Başvurucunun harç ve masrafları ödeyemeyecek durumda olanlar ; muhtarlıktan fakirlik belgesi alarak, SGK, tapu dairesi gibi yerlerden maddi duruma ilişkin belgeler alarak adli yardıma başvurabilir. Ayrıca cezaevinde bulunan başvurucuların yoksul olduğu varsayılarak adli yardım imkanından yararlanmaları gerektiği de doktirinde savunulmaktadır.

Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Dilekçesi Nereye Verilir?

Anayasa Mahkemesi bireysel başvurusunda bulunmak isteyenlerin dilekçesini;

• Ankara’da bulunan Anayasa Mahkemesi içerisinde yer alan bireysel başvuru noktalarından birisine verebilir.
• Mahkemelere veya Cumhuriyet Başsavcılıklarına verebilir.
• Yurt dışında, Türkiye’nin yurt dışı temsilcilik yerlerine verebilir.
• Cezaevinde bulunan kişiler bireysel başvuru dilekçesini cezaevi yönetimi vasıtası ile gerekli yerlere ulaştırmalıdır.

Belirtmemiz gerekir ki anayasa mahkemesi bireysel başvuru dilekçesi, başvuruya konu olan ihlali gerçekleştiren idareye veya mahkemeye yapılmak zorunda değildir. Yukarıda belirtilen mercilere de bireysel başvuru dilekçesi verilebilir.

Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Formu → Esasen Anayasa mahkemesi bireysel başvuru formu ayrıntılı olarak ve eksiksiz şekilde doldurulmalıdır. Anayasa Mahkemesi bireysel başvuru formunda; başvuran kişinin ayrıntılı kimlik bilgileri, adres bilgileri, iletişim bilgileri, avukatına ait bilgiler, tüzel kişiler için ünvan ve adres bilgileri yer alır. Ayrıca; kamu gücünün kasıtlı veya ihmali ile gerçekleştirdiği eylem yahut işlemlerin tarih sıralamasına göre yazılması gereklidir. Bireysel başvuruya konu edilecek olan hakların neler olduğu ve hangi nedenlerle ne şekilde ihlal edildiği yazılmalıdır. Bununla birlikte ihlal edilen hakkın kişisel ve güncel olduğuna ilişkin değerlendirmeler yapılmalıdır. Son olarak tüketilen iç hukuk yolları ve karar veren mercii ile karara ilişkin bilgiler verilmelidir. Sonuç ve talep kısmı doldurulduktan sonra dilekçeye ek sunulacak olan belgeler belirtilmelidir.

Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuruda Avukat Desteğinin Önemi Nedir?

Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru ile ilgili bilinmesi gerekenlerden ziyade süreci alanında uzman bir avukatla devam ettirmekte fayda vardır. Anayasal haklar ne kadar önemliyse bireysel başvuru süreci de o kadar önemsenmelidir. Bu nedenle ilgili sürecin hukuki zeminde hızlı ve etkin sürdürülmesi şarttır. Bunu sağlamanın en doğru yoldur da tecrübeli bir avukattan hukuki yardım almaktır. Aksi halde telafisi güç zararlar doğabileceği gibi zamansal ve parasal kayıp ortaya çıkabilir.

Daha fazla makale için tıklayınız.

Erzincan Vergi Avukatı Nedir?

Avukata Danışmak Ücretli Midir?

Avukata Vekalet Nasıl Verilir ?