BONO NEDİR?

Emre Muharrer Senet Nedir?

Bono, uygulamada çok sık kullanılan bir kambiyo senedidir ve kendine özgü hükümleri dışında poliçe hükümleri bono için de uygulama alanı bulur. Hukuki mahiyeti itibariyle ise bono, soyut bir borç ikrarıdır. İktisadi olarak ise, bir kredi vasıtası olarak kabul edilir. 

Bononun geçerlilik şartları şöyledir;

1. Bono veya emre muharrer senet ibaresi mutlaka yer almalıdır. Bütün şartların olmasına rağmen bu ibareler yoksa bu senet emre yazılı ödeme vaadi olarak kabul edilir.
2. Belirli bedelin kayıtsız şartsız ödenmesi vaadi. Bonoda mutlaka bedel olacak, belirli olacak, bedelin ödenmesi kayıt ve şarta tabi tutulmayacak.
3. Kime ya da Kimin Emrine Ödenecekse Onun Adı ve Soyadı (Lehtarın İsmi)
4. Keşidecinin imzası mutlaka bulunmalıdır ve kendi el ürünü olmalıdır.
5. Düzenlenme tarihi mutlaka olmalıdır.

-Bu koşulları taşımayan kambiyo senetleri kambiyo vasfını kaybeder ve borçlular aleyhine takip yapma olanağı hukuken ortadan kalkar.

ALTERNATİF ZORUNLU ŞEKİL KOŞULLARI

1. Bonoda “düzenlenme yeri” açıkça gösterilmiş olmalıdır. Eğer, “düzenlenme yeri” gösterilmemişse “senedi düzenleyen kimsenin adının yanında yazılı olan yer” düzenlenme yeri sayılır. Bu da senette yazılı değilse, senet “bono” niteliğini taşımaz.
2. Ödeme yeri mutlaka bulunmalıdır. Fakat açıkça yazılması şart değildir. Eğer bu ibare yazılmamışsa Düzenlenme yeri ödeme yeri olarak kabul edilir.

İSTEĞE BAĞLI (İHTİYARİ) KOŞULLAR

1. Vade: Dört çeşit vadeden biri konulabilir. Vade konulmamışsa görüldüğünde ödenecek bonodur.
2.  Keşidecinin İsmi: Bonoda keşidecinin isminin yer alması zorunlu değildir.Çünkü Yargıtaya göre imza sahibi kimse onun aleyhine icra takibi yapılmasında sakınca yoktur.Sırf keşidecinin isminin yazılmaması bononun geçerliliğini etkilemez.

Kıymetli evrak niteliğini taşıyan bir borç senedi olan bono (emre muharrer senet), Ticaret Kanunu’nda (TTK m. 776-779) düzenlenmiş ve 779. maddedeki yollama gereğince “niteliğine aykırı düşmedikçe” poliçe hakkındaki hükümlerin bu kıymetli evrak türüne de uygulanması öngörülmüştür. Bononun geçerlik (şekil) koşulları (öğeleri, unsurları) TTK m. 776. maddede belirtilmiştir. Bunları Zorunlu şekil koşulları, Alternatif zorunlu şekil koşulları ve isteğe bağlı koşullar, olmak üzere, üç başlık altında incelemek mümkündür

ZORUNLU (KESİN) ŞEKİL KOŞULLARI

Aşağıda teker teker incelenen bu koşullardan herhangi birinin bulunmaması, senedin “bono” niteliğini kaybetmesine neden olur. Bu bakımdan bu koşullara; “zorunlu (kesin) şekil koşulları” denilmiştir. Bu koşullar takip (icra ve iflas) hukuku bakımından da çok önem taşırlar. İcra müdürü alacaklının “kambiyo senetlerine ilişkin özel takip usulüne göre takibe koymak istediği senedi inceleyerek, bu bölümdeki koşulların senette bulunup bulunmadığını araştırdıktan sonra, onun “takip talebini kabul ya da reddedecektir. İcra müdürünün bu konudaki yanlış takdiri borçlunun ve alacaklının şikâyetine yol açabilir.

TTK m. 776’de öngörülmüş olan zorunlu (kesin) şekil koşulları şunlardır:

1. “Bono” ya da “Emre Muharrer Senet” Sözcüğü

2.  Koşulsuz Olarak (Kayıtsız Şartsız) Belirli Bir Para Ödeme vaadi

3.  Kime ya da Kimin Emrine Ödenecekse Onun Adı ve Soyadı (Lehtarın İsmi)

4. Keşidecinin İmzası

5. Düzenlenme (Tanzim) Tarihi

B. ALTERNATİF ZORUNLU ŞEKİL KOŞULLARI

Bunlar bonoda ayrıca gösterilmediği takdirde, bonoda bulunan diğer bir kayıt, bu koşulun yerini alır. Ancak bu kayıt da senette yoksa senet bono niteliğini taşımaz. Bonoda, “alternatif zorunlu şekil koşulları” iki tanedir:

1. Düzenlenme yeri:

 Bonoda “düzenlenme yeri” açıkça gösterilmiş olmalıdır. Eğer, “düzenlenme yeri” gösterilmemişse “senedi düzenleyen kimsenin adının yanında yazılı olan yer” düzenlenme yeri sayılır. Bu da senette yazılı değilse, senet “bono” niteliğini taşımaz. “Adi senet” sayılır. Düzenlenme yeri “el yazısı” ile yazılabileceği gibi, “daktilo” ile de yazılabilir. “Kaşe” (damga) ile de basılabilir. “Düzenlenme yerinin mutlaka “keşidecinin ismi altında” yazılma zorunluluğu da yoktur. Bonoda “düzenlenme yerinin -kent, ilçe, bucak, köy gibi- bir idari birim olarakifade edilmesi yeterli olup, ayrıca adres gösterilmesi zorunlu değildir. Senette -ayrıca “düzenlenme yeri” yazılmaksızın- sadece mahalle (ve sokak) adının yazılmış olması halinde bu yer “idari bir birim” olarak kabul edilemeyeceğinden, “düzenlenme yeri” belirtilmiş sayılmaz ve bunun sonucu olarak da senet “bono” niteliğini taşımaz. Bununla ilgili olarak

Şeklinde bir kararı bulunmaktadır. Bu konuyla ilgili

Şeklinde bir kararı da bulunmaktadır.

2- Ödeme yeri:

 Bonoda “ödeme yeri” açıkça gösterilmelidir. “Ödeme yeri” olarak -kent, ilçe, bucak, köy gibi- idari birim adının yazılması yeterli olup, ayrıca adres gösterilmesi zorunlu değildir. Eğer, “ödeme yeri” gösterilmemişse, “düzenlenme yeri” ödeme yeri sayılır. “Düzenlenme yeri” de gösterilmemişse, “senedi düzenleyenin adının yanında yazılı yer hem düzenlenme yeri ve hem de ödeme yeri sayılır. Senedi düzenleyenin adının yanında da herhangi bir yer yazılı değilse, senet “bono” niteliğini taşımaz). “Adi senet” sayılır. Gerek icra müdürü; alacaklının “takip talebi” üzerine ve gerekse icra mahkemesi; usulüne göre kendisine yapılan başvurularda takip dayanağı bonoda, yukarıda belirtilen “alternatif zorunlu şekil koşullarının bulunup bulunmadığını kendiliğinden araştırmak zorundadır. Çünkü bu koşulların bulunmaması halinde, alacaklının elindeki senet “adi senet” sayılacağından, alacaklının “kambiyo senetlerine ilişkin özel takip yoluna başvuramayacaktır.