Ceza Davalarında Savcının Esas Hakkında Mütalaası Nedir ?
Ceza yargılaması sürecinde sanığın savunması, müştekinin ifadesi, dosyaya ilişkin tüm deliller toplandıktan sonra hakim, Cumhuriyet Başsavcısına dosya hakkındaki görüş ve kanaatini bildirmesi için dosyayı savcıya tevdi eder.
CMK Üçüncü Kitap Kovuşturma Evresi,
Birinci Kısım Kamu Davasının Yürütülmesi,
Dördüncü Bölüm Delillerin Ortaya Konulması ve Tartışılması başlığı altında düzenlenen 216 Delillerin Tartışılması alt başlığını taşır:
Madde 216.-(1) Ortaya konulan delillerle ilgili tartışmada söz, sırasıyla katılana ve vekiline, Cumhuriyet savcısına, sanığa ve müdafiine veya kanuni temsilcisine verilir.
(2) Cumhuriyet savcısı, katılan veya vekili, sanığın, müdafiinin veya kanuni temsilcisinin açıklamalarına; sanık ve müdafii ya da kanuni temsilcisi de Cumhuriyet savcısının ve katılanın veya vekilinin açıklamalarına cevap verebilir.
(3) Hükümden önce son söz, hazır bulunan sanığa verilir.
Mütalaaya Karşı Beyanda Bulunmada Süre Nedir?
Ceza mahkemelerinde mütalaaya karşı beyan süresi genellikle bir sonraki celseye kadar verilir. Yani ceza mahkemesi taraflara bir sonraki celseye kadar mütalaaya karşı beyan süresi verir. Savcı mütalaasının beraat yönünde olması halinde, sanık ya da müdafii mütalaaya itiraz etmeyecektir. Savcının mütalaasında sanığın cezalandırılmasını istemesi halinde verilen süre içerisinde mütalaaya karşı mahkemeye verilecek bir dilekçeyle esas hakkında yazılı savunma yapılacaktır.
Tevsii Tahkikat Nedir?
Kovuşturmanın genişletilmesi talebi anlamına gelen tevsii tahkikatta, Cumhuriyet Savcısı tarafından araştırılmış, incelendiği hâlde tartışılmamış, taraflarca delil olarak ileri sürülmemiş belgelerin duruşmaya sunulması adına yargılamaya dahilini ifade eder. Sanık ve avukat tarafından mütalaaya itiraz edilir, yeni delillerin toplanması yönünde savunma yapılır. Tevsii tahkikat talebi her zaman kabul edilmeyebilir. Kabul edilmemesi hâlinde ise taraflara yeniden makul süre verilmesi doğru olandır.
Mahkeme Savcının Mütaalasına Uymak Zorunda Mıdır?
Mahkeme savcının mütalaasına uymak zorunda değildir. Ceza dosyasında mahkemede görev alan Cumhuriyet Savcısı tarafından dosyaya ilişkin mütalaa bildirilir. Ancak savcılık mütalaası, nihai karar niteliğinde değildir. Mütalaa ile mahkeme savcısı tarafından sanığın dosyada cezalandırılıp cezalandırılmayacağı hususunda görüş ve kanaat bildirilmektedir. Mahkemede görev alan Cumhuriyet Savcısı sanığın cezalandırılması yönünde mütalaa belirtirken dosya hakimi, sanığın beraatine karar verebilir ya da savcı beraat talep eder iken ceza mahkemesi sanığın cezalandırılması yönünde karar verebilir.
Esas Hakkında Mütalaa İçeriği Nasıl Olmalı?
Cumhuriyet Savcısı, iddia makamıdır. Esasa yönelik mütalaanın nasıl olması gerektiği hususu 5271 Ceza Muhakemesi Kanunu’nda açık olarak hükme dayalı değildir. Yargıtay kararlarına bakıldığında bu konuda yerleşik bir yargılama bulunmaktadır. Cumhuriyet Savcısı tarafından mahkûmiyete yönelik yapılması gereken esas mütalaasında zorunlu olan üç unsur bulunmaktadır.
Bunlar;
- Olay beyanı
- Suç niteliğinin sunulması
- İlgili kanun maddesinin sunulmasıdır
Bu üç unsur kesinlikle Cumhuriyet Savcısı tarafından sunulmalıdır. Sanığa yüklenen suç ile ilgili olan tüm olaylar açık olarak ortaya koyulmalıdır. Sanığa ait olan savunma hakkını ihlal edecek düzeyde karışık açıklamalar olmamalıdır. Suçun niteliğinin açıkça ortaya konulması gereklidir. Bir sanığın hırsızlık suçu işlemesi hâlinde bu suçun niteliği belirtilmelidir. Suçun niteliği kararı etkileyen unsurlar arasındadır.
Mütalaada belirlenen suçun niteliğinin vuku bulan vakaya uygunluğu tespit edilir. Suçun işlenmesi ya da işlenmemiş olmasını açıklarken kanun maddesi dayanak gösterilmelidir. Cumhuriyet Savcısı tarafından yapılan esas hakkındaki mütalaada yer alan tüm suçlar, kanun maddesi ile desteklenmelidir.
İddianame ve Mütalaa Arasında Hangi Farklar Nedir?
Cumhuriyet Savcısı tarafından yapılan soruşturmada yeterli şüphe olarak görülen bir davanın kamu davası olarak açılması istemi iddianamede yer alır. Soruşturmanın sonlanması ve kovuşturma aşamasına geçildiği süreçtir. Savcılık tarafından iddianame mahkemeye verilir. Mahkeme tarafından iddianame değerlendirilir ve kovuşturma aşamasına geçilir. Mahkeme tarafından iddianamenin yeterli şartlara sahip olup olmadığına bakılır ve iddianame kabul edilir. İddianame ve mütalaa arasında bazı farklılıklar bulunur.
Bunlar;
- İddianame soruşturma işlemi, esas hakkında mütalaa kovuşturma işlemidir.
- İddianame ile ceza davası başalar, esas hakkındaki mütalaa ceza davası karar aşamasında sunulur.
- İddianame için yeterli şüphe gerekir, esas hakkında mütalaada ise savcılığın kesin görüşü alınır.
Bahsi geçen yeterli şüphede, şüpheli hakkında beraat yerine mahkûmiyetine karar verilmesi durumu ağır basar. Esas hakkında verilen mütalaada ise ihtimal değil, kesin görüş önemlidir. Ceza davasında karar verilmesi adına kesinlik vardır. Sanık adına verilen kararda beraat, ceza davası düşmesi ya da mahkûmiyet gibi konularda, savcılık makamının kesin görüşü etkilidir.
Ceza Avukatı Savcılık Mütaalasına Karşı Beyanda Bulunmak Zorunda Mıdır?
Ceza davasında görev alan ceza avukatı, Cumhuriyet savcısının esas hakkındaki mütalaasına karşı beyan ve itirazlarını sunar. Mütalaanın sanığın lehine olması halinde sanığı temsil eden ceza avukatı, itiraz etmeyecek, müşteki tarafı temsil eden vekil ise itiraz hakkını kullanacaktır. Ceza avukatı tarafından mütalaaya ilişkin sunulan beyan ya da itirazlar, dosyanın seyrini değiştirebilecek nitelikte önemlidir. Mahkeme tarafından ya da mahkeme savcısı tarafından gözden kaçırılabilecek herhangi bir detay ya da husus, uzman ceza avukatı ile dosyanın akıbetini değiştirecektir.
Emsal Karar Nedir?
Yargıtay 16. Ceza Daire’sinin E. 2017/2491 K. 2017/5658 sayılı ve T. 20.12.2017 tarihli kararında; SAVUNMA HAKKININ KISITLANMASI ( Cumhuriyet Savcısının Sanığın da Bulunduğu Celsede Esas Hakkında Mütalaa Olarak Açıkladığı Ancak Suç İsimleri ve Uygulanması İstenen Kanun Maddelerini İçermeyen Mütalaasıyla Birlikte Sanığın Son Savunması Alınarak Mahkumiyet Hükmü Kurulmasının Savunma Hakkının Kısıtladığı )
“ÖZET : Cumhuriyet savcısının esas hakkındaki mütalaasını yargılama konusu olan tüm suçlar yönünden açıklaması ve bu mütalaanın mahkumiyet yönünde olması durumunda uygulanması talep edilen kanun ve maddelerini de kapsaması zorunlu kabul edildiğinden, Cumhuriyet savcısının sanığın da bulunduğu celsede esas hakkında mütalaa olarak açıkladığı ancak suç isimleri ve uygulanması istenen kanun maddelerini içermeyen mütalaasıyla birlikte sanığın son savunması alınarak mahkumiyet hükmü kurulması suretiyle savunma hakkının kısıtlanması, bozmayı gerektirmiştir.”
