Ceza Hukukunda Basit Yargılama Usulü Nedir?

Basit Yargılama Usulü, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanun’un 251 ve 252. maddelerinde düzenleme alanı bulmuştur.

Basit yargılama usulü, iddianamenin kabulünden sonra bazı suçlarda mahkemenin takdirine bağlı olarak duruşma yapılmadan evrak üzerinde yürütülen, olağan yargılama usulünden daha hızlı ve basit bir ceza muhakemesi usulüdür. Basit yargılama usulünde mahkumiyet kararı verildiği takdirde sonuç ceza dörtte bir (1/4) oranında indirilir.

Basit Yargılama Usulü, Asliye Ceza Mahkemesince, iddianamenin kabulünden sonra belli bir ağırlığa ulaşmamış suçlar bakımından uygulanabilen ve duruşma yapılmaksızın dosya üzerinden yürütülen özel bir ceza muhakemesi yöntemidir.

Basit yargılama usulünün temel amacı, belirli ağırlığa ulaşmamış suçlar bakımından bazı usulü aşama ve adımların atlanılarak yargılama faaliyetlerindeki sürelerin kısaltılmasıdır. Nitekim bu usulde, ceza yargılamasının en önemli unsurlarından biri olan duruşma yapılmasından vazgeçilmektedir.

Belirtmek gerekir ki koşulları oluşsa dahi, basit yargılama usulünün uygulanıp uygulanmaması konusunda mahkemenin takdir hakkı vardır.

Basit yargılama usulü, yazılı beyan ve savunma esasına dayanır ve bu usulde duruşma yapılmaz.

Basit yargılamada olağan yargılama usulünde yer alan bazı sanık haklarının gözardı edilerek yargılamanın hızlılığına önem verilmesi adil yargılanma hakkı ihlallerine yol açabilir.

Basit Yargılama Nasıl Uygulanır?

Basit yargılama usulünün uygulanmasına karar verildiği takdirde mahkemece iddianame; sanık, mağdur ve şikâyetçiye tebliğ edilerek, beyan ve savunmalarını on beş gün içinde yazılı olarak bildirmeleri istenir. Tebligatta duruşma yapılmaksızın hüküm verilebileceği hususu da belirtilir. Ayrıca, toplanması gereken belgeler, ilgili kurum ve kuruluşlardan talep edilir (CMK m.251/2).

Beyan ve savunma için verilen süre dolduktan sonra mahkemece duruşma yapılmaksızın ve Cumhuriyet savcısının görüşü alınmaksızın, Türk Ceza Kanununun 61 inci maddesi dikkate alınmak suretiyle, 223 üncü maddede belirtilen kararlardan birine hükmedilebilir. Mahkûmiyet kararı verildiği takdirde sonuç ceza dörtte bir oranında indirilir (CMK m.251/3).

Mahkemece, koşulları bulunması hâlinde; kısa süreli hapis cezası seçenek yaptırımlara çevrilebilir veya hapis cezası ertelenebilir ya da uygulanmasına sanık tarafından yazılı olarak karşı çıkılmaması kaydıyla hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilebilir (CMK m.251/4).

Ayrıca mahkemece gerekli görülmesi hâlinde bu madde uyarınca hüküm verilinceye kadar her aşamada duruşma açmak suretiyle genel hükümler uyarınca yargılamaya devam edilebilir (CMK m.251/6).

Basit Yargılama Usulünde Görevli Mahkeme Hangisidir?

Basit yargılama usulüne tabi suçlara bakma görevi kural olarak asliye ceza mahkemesi tarafından yerine getirilir. Çünkü, bu usul kapsamındaki suçların tamamı asliye ceza mahkemesinin görevine girmektedir.

Basit Yargılama Usulü Zorunlu Mudur?

Basit yargılama usulüne göre verilen kararlara karşı itiraz yoluna (CMK m.268) başvurulabilir. Süresi içinde itiraz edilmeyen hükümler kesinleşir (CMK m.252/1)

İtiraz üzerine hükmü veren mahkemece duruşma açılır ve genel hükümlere göre yargılamaya devam olunur. Taraflar gelmese bile duruşma yapılır ve yokluklarında 223 üncü madde uyarınca hüküm verilebilir. Taraflara gönderilecek davetiyede bu husus yazılır. Duruşmadan önce itirazdan vazgeçilmesi hâlinde duruşma yapılmaz ve itiraz edilmemiş sayılır (CMK m.252/2). İtiraz üzerine, mahkeme tarafından duruşma açılması ve genel hükümlere göre yargılama yapılması zorunludur.

Mahkeme, CMK’nın 251 inci maddesi kapsamında basit yargılama usulüne göre verdiği hükümle bağlı değildir. Ancak, itirazın sanık dışındaki kişiler tarafından yapıldığı hâllerde basit yargılama usulünde yapılan ¼ oranında indirim korunur (CMK m.252/3).

İtiraz üzerine verilen hükmün sanık lehine olması hâlinde, bu hususların itiraz etmemiş olan diğer sanıklara da uygulanma olanağı varsa bu sanıklar da itiraz etmiş gibi verilen kararlardan yararlanır (CMK m.252/4).

İtiraz üzerine basit yargılamadan vazgeçilerek genel hükümlere göre yargılama yapılıp verilen hükümlere karşı genel hükümlere göre kanun yoluna başvurulabilir (CMK m.252/5).

Basit yargılama sonucu verilen karara karşı itirazın, süresinde yapılmadığı veya kanun yoluna başvuru hakkı bulunmayan tarafından yapıldığı mahkemesince değerlendirildiğinde dosya, CMK’nın 268 inci maddesinin ikinci fıkrası uyarınca itirazı incelemeye yetkili olan mercie gönderilir. Mercii bu sebepler yönünden incelemesini yapar ve kararını gereği için mahkemesine gönderir (CMK m.252/6).

Basit Yargılama Usulünün Uygulanması için Gerekli Şartlar Nelerdir?

Asliye Ceza Mahkemesinin görev alanına giren bir suç olmalıdır.
İddianamenin kabul edilmiş olması gereklidir.
Kamu davası açılması için yeterli şüphe oluşturacak delil elde edilmiş olmalıdır.
Adli para cezasını ve/veya üst sınırı iki yıl veya daha az süreli hapis cezasını gerektiren bir suç olmalıdır.
Mahkemece bu usulün uygulanmasına karar verilmesi gereklidir.
Suçun soruşturma ve kovuşturma yapılması izne veya talebe bağlı olmaması gereklidir.
Sanığın yaş küçüklüğü, akıl hastalığı, sağır ve dilsizlik halinin olmaması gereklidir.
Suçun, basit yargılama usulüne tabi olmayan bir suçla birlikte işlenmemiş olması gereklidir.

Basit Yargılama Usulü Hangi Suçlarda Uygulanır?

5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanun’un 251. maddesinin birinci fıkrasında hangi suçlar bakımından basit yargılama usulünün uygulanabileceği açıkça düzenlenmiştir. Bu maddeye göre; adli para cezasını ve/veya üst sınırı iki yıl veya daha az süreli hapis cezasını gerektiren suçlarda basit yargılama usulünün uygulanmasına karar verilebilir.Yani,

Sadece adli para cezasını gerektiren suçlar,
Üst sınırı iki yıl veya daha az süreli hapis cezasını gerektiren suçlar,
Adli para cezasıyla birlikte veya adli para cezasının seçenek olarak uygulandığı hapis cezalarında yine üst sınırı iki yıl veya daha az süreli hapis cezasını gerektiren suçlarda basit yargılama usulü uygulanabilecektir.

Basit yargılama usulünün uygulanabileceği suçlar şunlardır:

Kasten yaralamanın ihmali davranışla işlenmesi (TCK m.88/1),
Terk suçu (TCK 97),
Yardım veya bildirim yükümlülüğünün yerine getirilmemesi (TCK m.98),
Tehdit suçu (TCK m.106/1),
Basit cinsel taciz suçu (TCK m.105/1, çocuğa karşı cinsel taciz suçu hariç),
Konut dokunulmazlığının ihlali suçu (TCK m.116/1,2,3),
İş ve çalışma hürriyetinin ihlali suçu (TCK m.117/1),
Hakaret suçu (TCK m.125),
Kişinin hatırasına hakaret suçu (TCK m.130).
İbadethane ve mezarlıklara zarar verme suçu (TCK m.153/2),
Güveni kötüye kullanma suçu (TCK m.155/1),
Bedelsiz senedi kullanma suçu (TCK m.156),
Kaybolmuş veya hata sonucu ele geçmiş eşya üzerinde tasarruf suçu (TCK m.160),
Taksirli iflas suçu (TCK m.162),
Karşılıksız yararlanma (TCK m.163),
Bilgi vermeme (TCK m.166),
Genel güvenliğin kasten tehlikeye sokulması (TCK m.170/2),
Genel güvenliğin taksirle tehlikeye sokulması (TCK m.171),
Akıl hastası üzerindeki bakım ve gözetim yükümlülüğünün ihlali (TCK m.175),
İnşaat veya yıkımla ilgili emniyet kurallarına uymama (TCK m.176),
Hayvanın tehlike yaratabilecek şekilde serbest bırakılması (TCK m.177),
İşaret ve engel koymama (TCK m.178),
Trafik güvenliğini kasten tehlikeye sokma (TCK m.179/2,3),
Trafik güvenliğini taksirle tehlikeye sokma (TCK m.180),
Çevrenin kasten kirletilmesi (TCK m.181),
Çevrenin taksirle kirletilmesi (TCK m.182),
Gürültüye neden olma (TCK m.183),
Zehirli madde imal ve ticareti (TCK m.193),
Sağlık için tehlikeli madde temini (TCK m.194),
Bulaşıcı hastalıklara ilişkin tedbirlere aykırı davranma (TCK m.195),
Usulsüz ölü gömülmesi (TCK m.196),
Resmi belgenin düzenlenmesinde yalan beyan (TCK m.206),
Açığa imzanın kötüye kullanılması (TCK m.209),
Suçu ve suçluyu övme (TCK m.215),
Halkı kin ve düşmanlığa tahrik veya aşağılama (TCK m.216/2,3),
Kanunlara uymamaya tahrik (TCK m.217),
Görev sırasında din hizmetlerini kötüye kullanma (TCK m.219),
Hayasızca hareketler (TCK m.225),
Müstehcenlik suçu (TCK m.226/1),
Birden çok evlilik, hileli evlenme, dinsel tören (TCK m.230),
Kötü muamele (TCK m.232),
Aile hukukundan kaynaklanan yükümlülüğün ihlali (TCK m.233),
Çocuğun kaçırılması ve alıkonulması (TCK m.234),
Fiyatları etkileme (TCK m. 237),
Mal veya hizmet satımından kaçınma (TCK m.240)
Bilişim sistemine girme (TCK m.243/1,2,3)
Görevi kötüye kullanma (TCK m.257)
Kamu görevlisinin ticareti (TCK m.259)
Kamu görevinin terki veya yapılmaması (TCK m.260)
Kişilerin malları üzerinde usulsüz tasarruf (TCK m.261)
Kamu görevinin usulsüz olarak üstlenilmesi (TCK m.262)
Özel işaret ve kıyafetleri usulsüz kullanma (TCK m.264)
Suç üstlenme (TCK m.270)
Yalan tanıklık (TCK m.272/1)
Suçu bildirmeme (TCK m.278)
Kamu görevlisinin suçu bildirmemesi (TCK m.279)
Sağlık mesleği mensuplarının suçu bildirmemesi (TCK m.280)
Tutuklu, hükümlü veya suç delillerini bildirmeme (TCK m.284)
Ses veya görüntülerin kayda alınması (TCK m.286)
Genital muayene (TCK m.287)
Adil yargılamayı etkilemeye teşebbüs (TCK m.288)
Muhafaza görevini kötüye kullanma (TCK m.289)
Resmen teslim olunan mala elkonulması ve bozulması (TCK m.290)
Başkası yerine ceza infaz kurumuna veya tutukevine girme (TCK m.291)
Hükümlü veya tutuklunun kaçması (TCK m.292/1)
Muhafızın görevini kötüye kullanması (TCK m.295)

Basit Yargılama Usulünde Hüküm

Mahkeme, hüküm kurarken TCK m.61’e göre alt ve üst sınırlar arasında temel cezayı belirler. Sanığın belirlenen sonuç cezası dörtte bir (1/4) oranında indirilir (CMK m.251/3).

Asliye ceza mahkemesi veya ağır ceza mahkemesi, basit yargılama usulünün uyguladığı ceza davasında CMK m.223 çerçevesinde, sanık hakkında aşağıdaki kararlardan herhangi birini verebilir:

Beraat kararı,
Ceza verilmesine yer olmadığı kararı,
Mahkumiyet kararı
Cezaya mahkumiyet yerine veya mahkumiyetin yanı sıra güvenlik tedbiri,
Davanın reddi,
Davanın düşmesi.

Basit Muhakeme Usulünün Hangi Hallerde Uygulanmaz?

Aşağıdaki hallerde basit muhakeme usulü uygulanamaz:

Basit yargılama usulü, yaş küçüklüğü, akıl hastalığı,sağır ve dilsizlik hâlleri ile soruşturma veya kovuşturma yapılması izne ya da talebe bağlı olan suçlar hakkında uygulanmaz (CMK m.251/7).

Basit yargılama usulü, bu kapsama giren bir suçun, kapsama girmeyen başka bir suçla birlikte işlenmiş olması hâlinde uygulanmaz (CMK m.251/8).

Kartaloğlu Hukuk ve Danışmanlık olarak, Erzincan ve çevresinde Ceza Hukuku alanında faaliyet göstermekteyiz. Ayrıca avukatlık hizmeti ile bireysel ve kurumsal hukuki danışmanlık hizmeti de verilmekteyiz.

Av. Haşim KARTAL.