Ceza Hukukunda Şikayet Hakkı ve Şikayetten Vazgeçme Nedir?
Şikayet hakkı, kanunda suç olarak tanımlanan bir fiilin, takibi şikayete bağlı suçların soruşturulması veya kovuşturulması için suçun mağduru ya da zarar göreni tarafından yasal süresi içerisinde yetkili mercie başvurma hakkıdır. Savcılık veya kolluk görevlileri, takibi şikayete bağlı suçlar hakkında doğrudan ve kendiliğinden soruşturma başlatamaz. Soruşturma başlatılabilmesi için mağdur veya suçtan zarar gören kişinin şikayette bulunması gerekmektedir.
Şikayetten vazgeçme ise şikayet hakkını kullanan mağdur veya zarar gören kişinin suçun soruşturulması ve kovuşturulmasından vazgeçerek şikayetini geri almasıdır.
Şikayette bulunan, var olan durumdan ve olaydan şikayetçi olan kişiye soruşturma aşamasında müşteki denilmektedir. Müşteki sıfatını taşıyan taraf, gerçek bir kişi olabileceği gibi tüzel bir kişi de olabilir.
Şikayet Nereye Yapılır?
Şikayet merciileri 5271 sayılı CMK’nın 158.maddesinde belirtilmiştir. Şöyle ki;
- Suça ilişkin ihbar veya şikayet, Cumhuriyet Başsavcılığına veya kolluk makamlarına yapılabilir.
- Valilik veya kaymakamlığa ya da mahkemeye yapılan ihbar veya şikâyet, ilgili Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilir.
- Yurt dışında işlenip ülkede takibi gereken suçlar hakkında Türkiye’nin elçilik ve konsolosluklarına da ihbar veya şikâyette bulunulabilir.
- Bir kamu görevinin yürütülmesiyle bağlantılı olarak işlendiği iddia edilen bir suç nedeniyle, ilgili kurum ve kuruluş idaresine yapılan ihbar veya şikâyet, gecikmeksizin ilgili Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilir.
Şikayet Hakkı Süresi Nedir?
Soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı suçlarda şikayet hakkının kullanılması hak düşürücü süreye bağlanmıştır. Türk Ceza Kanununa göre suçun mağduru ya da suçtan zarar gören kişi 6 ay içerisinde şikayet hakkını kullanmalıdır. Kanunda tanımlanmış 6 aylık hak düşürücü süre içerisinde şikayet hakkı kullanılmazsa, şikayet hakkı düşecek ve bu süre geçtikten sonra soruşturma veya kovuşturma yapılamayacaktır.
Birden Fazla Şüpheli Ya Da Sanık Olması Halinde Şikayetten Vazgeçmenin Sirayeti Nedir?
Birden fazla şüpheli ya da sanık olması halinde şikayetten vazgeçme durumunda suçun iştirak halinde işlenmesi durumunda; müştekinin bir veya birden fazla şüpheli/sanıktan şikayetinden vazgeçmesi halinde, şikayetten vazgeçme diğer tüm şüpheli ya da sanıklara da müspet şekilde sirayet eder, diğer şüpheli/sanıklar da şikayetten vazgeçmeden yararlanır.
Şikayetten Vazgeçmeden Vazgeçme Mümkün Müdür?
Şikayetçinin aynı fiil hakkında tekrar şikayette bulunması, kapanan dosyaları yeniden açtırması mümkün değildir. Yani şikayetten vazgeçmeden vazgeçme hukuken mümkün değildir. Takibi şikayete tabi suçlarda şikayetten vazgeçme beyanında bulunulduktan veya şikayetten vazgeçme dilekçesi verildikten sonra aynı fiil ile ilgili şikayet hakkı bir daha kullanılamaz. Ancak söz konusu fiil, şikayete bağlı bir suç dışında savcılığın kendiliğinden harekete geçmesini gerektirecek bir suçu oluşturuyorsa vazgeçme olsa dahi yargılama devam edecektir.
Şikayetten Vazgeçme Nasıl Yapılır?
Şikayetten vazgeçme başvurusu, kolluk, savcılık, mahkeme gibi merciler ile valilik veya kaymakamlık gibi idari organlara dilekçe sunarak da yapılır. Şikayetten vazgeçme,Cumhuriyet savcılığı veya mahkemenin, hakimin huzurunda açıkça beyanla da yapılır.Ayrıca şikayetten vazgeçme iradesinin şüpheye yer bırakmayacak bir şekilde anlaşılmasıdır.
Şikayetten Vazgeçme Sanık Tarafından Kabul Edilmesi Zorunlu Mudur?
Şikayetten vazgeçme halinde kovuşturma aşamasında sanık şikayetten vazgeçmeyi kabul ederse, dava hakkında düşme kararı verilir. Ancak TCK m. 73/6’ya göre vazgeçme onu kabul etmeyen sanığı etkilemeyecektir. Bu durumda eğer sanık şikayetten vazgeçmeyi kabul etmezse, dava hakkında düşme kararı verilemez ve yargılamaya devam edilir. Yargılama sonunda sanığın derhal beraat etmesini gerektirir şartlar oluşmuş ise düşme yerine beraat kararı verilir. Yani sanık beraat edeceğini düşünüyorsa, şikayetten vazgeçmeyi kabul etmeyerek ceza davasının düşmesi yerine, dava sonunda kendisi hakkında beraat kararı verilmesini de isteyebilir.
Davaya Katılma ve Katılan Nedir?
Davaya müdahil olma hakkı, müştekinin şikayete tabi olsun veya olmasın aleyhine işlenen bir suçta ceza davasına katılma durumudur. CMK madde 237’de düzenlenen müştekinin davaya müdahil olma hakkını kullanmak için müştekinin ceza mahkemesine sözlü veya yazılı olarak bildirim yapması gerekmektedir. Uygulamada sözlü beyan katılım hakkının kullanılması için yeterli görülmektedir. Suçtan mağduriyet yaşayan kişi, müdahale talebinde bulunup mahkeme tarafından davaya katılma talebi kabul edildiği andan itibaren katılan sıfatı ile davaya dahil edilmektedir. Davaya katılma, sadece ilk derece mahkemesinde hüküm verilinceye kadar mümkün olmaktadır. Bununla birlikte davaya katılma iradesini kullanan ve katılan sıfatıyla davada yer alan müştekinin şikayetten vazgeçme hakkı devam etmektedir.Katılan sıfatını alan şahıs karara karşı yasal yollara başvurma hakkı vardır.
Şikayete Bağlı Suçlar Nedir?
Şikayetten vazgeçme daha çok takibi şikayete bağlı suçlarda geçerlidir. 5237 sayılı TCK‘da şikayete bağlı suçlar özetle aşağıdaki gibi sıralanmıştır.
- Basit Yaralama
- Taksirle Yaralama
- Cinsel Taciz
- Konut ve İş Yeri Dokunulmazlığını İhlal
- Özel Hayatın Gizliliğini İhlal
- Mala Zarar Verme
- Basit Hırsızlık
- Kullanma Hırsızlığı
- Güveni Kötüye Kullanma
- Açığa İmzanın Kötüye Kullanılması
- Kişiler Arasındaki Konuşmaların Dinlenmesi ve Kayda Alınması
Şikayete Bağlı Olmayan Suçlarda Şikayetten Vazgeçme Nedir?
Türk Ceza Kanunundaki bazı suçların soruşturulması ve kovuşturulması şikayete tabii iken bazı suçlar açısından bu durum söz konusu değildir. Şikayete tabi olmayan suçların soruşturulması ve kovuşturulması re’sen yapılır. Kamu davasında herhangi bir şikayet şartı aranmaz.
Şikayete bağlı olmayan suçların soruşturma ve kovuşturma aşaması şikayet şartının yerine getirilmesiyle başlamadığından şikayetten vazgeçme beyanı her iki aşamaya da herhangi bir etkide bulunmaz. Soruşturma aşaması sona ermez, kovuşturma aşamasında da ceza davası düşmeyerek yargılamaya devam edilir.
Şikayet ve Vazgeçme Hakkının Kullanılmasında Ceza Avukatının Önemi Nedir?
Şikayet hakkının kullanılmasından sonra sürecin nasıl takip edileceği ve şikayet hakkından vazgeçmenin nasıl hukuki sonuçlar doğurduğu taraflarca bilinmemekte ve bu durum birçok hak kaybının yaşanmasına neden olmaktadır. Şikayette bulunmanın ardından sürecin sağlıklı bir şekilde ilerlemesi, şikayetten vazgeçme beyanının da tüm ihtimaller gözetilerek yapılması için uzman bir ceza avukatından hukuki destek alınması gerekmektedir.
Daha fazla makale için tıklayınız.
Tefecilik Suçu ve Cezası Nedir?
Darp Raporu Nedir? Nasıl Alınır? Alırken Nelere Dikkat Edilmelidir?
