Depremzede Hakları Nedir?
Depremzedeler, deprem öncesinde ve sonrasında görevleri yerine getirmeyerek zarar oluşmasına veya meydana gelen zararın büyümesine neden olan kişi ve kuruluşlar ile ilgili olarak Cumhuriyet savcılıklarına şikayette bulunabilir açılan davalara müdahil olunabilir.
Sahip oldukları malvarlığını kısmen veya tamamen yitirenler, kayıplarının maddi değerini belirlemek için bulundukları yerin sulh hukuk mahkemeleri aracılığıyla tespit işlemi yaptırabilirler. Bu tespit açılacak tazminat davaları açısından önem taşımaktadır.
Görevli ve Yetkili Mahkeme Neresidir?
Depremden dolayı depremzedeler, sorumluluğu bulunanlardan, kamu kurumu niteliğinde olanlara karşı açılacak davalar idare mahkemelerinin, gerçek kişilere karşı açılacak davalar ise hukuk mahkemelerinin görev alanına girmektedir.
Depremzedelerin Dikkat Etmesi Gereken Konular Nelerdir?
- Depremde yakınlarını kaybedenler veya yaralananlar ile mal varlığı kaybına uğrayanlar, binaların proje müellifi mimar ve mühendisler, binaları inşa eden müteahhit ve yükleniciler, yapı denetim kuruluşu aracılığı ile yapılan bir yapı söz konusu ise bu kuruluşların sorumluları hakkında bulundukları yerin Hukuk Mahkemelerinde 1 yıl içinde maddi ve manevi tazminat davası açabilirler.
- Binasını kendi inşa etmiş olanlarda dahil olmak üzere can ve mal kaybına uğrayan depremzedeler, deprem öncesinde deprem ve yapı güvenliğine uygun bir kentleşme, zemin seçimi, denetim yükümlülüğünü yerine getirmeyerek yıkımdan sorumlu olan ilgili idareye karşı tazminat davası açılabilir.
- Binalarını kendileri inşa eden depremzedeler de, binanın bir proje ve onay prosedüründen geçilerek inşa edilmesi halinde prosedürde hatası bulunan mimar veya mühendisler, denetim kuruluşu sorumlusu ile onay mercii olan idari yetkililer ile ilgili olarak, görevli mahkemede dava açma hakkına sahiptir.
- Bunun için öncelikle deprem tarihinden itibaren 1 yıl içinde ilgili idarelere yazılı başvuru yapılarak maddi ve manevi tazminat ödenmesinin istenmesi gerekmektedir.
- Bu istemin yazılı olarak reddedilmesinden veya ilgili idarenin yazılı başvurunun tebliğinden itibaren 30 gün içinde cevap vermeyerek istemi zımni olarak reddetmiş sayılmasında itibaren 60 gün içinde, davalı idarenin bulunduğu yer idare mahkemesinde tam yargı davası açabilirler.
Depremzedeler Adliye Yardımdan Faydalanır Mı?
Mahkeme harçları ve giderleri için ise 4539 sayılı Doğal Afet Bölgelerinde Afetten Kaynaklanan Hukuki Uyuşmazlıkların Çözümüne Ve Bazı İşlemlerin Kolaylaştırılmasına İlişkin Kanun Hükmünde Kararnamenin Kabulü Hakkında Kanun ile Hukuk Muhakemeleri Kanunun 334.maddesi gereğince adli yardım hakkından faydalanabilirler.
Bütün bu yasal başvuru yollarının kullanılabilmesi için önemli bir sorun ise ilgili barolara başvuru yapılarak çözülebilinir. Başvuru halinde ilgili Baro adli yardım birimi avukat atanmasını adli yardım kapsamında gerçekleştirebilir.
Deprem Sigortası Zarar Tazmini Nasıldır?
Deprem sigortası bulunan hasarlı bina sahipleri ise sigorta kapsamındaki hasar bedellerini ilgili sigorta şirketlerine başvuru yaparak alabilir. Sigorta teminatını aşan miktarlar veya sigorta kapsamında olmayan kayıplar ile manevi tazminat açısından talepleri açısından dava yolları tavsiye edilir.
Dask Üst Sınır Ne Kadardır?
DASK tarafından verilen azami teminat tutarı, 25 Kasım 2022 tarihinden itibaren bütün yapı tiplerinde 640.000 TL‘dir. Ancak bu tutarın başvuruyla birlikte hemen ödeneceği de garanti değildir. Zira mevzuatta ödeme koşulları çok sıkı şartlara tabi tutulmuştur. Bu bağlamda bir avukatla sürecin yönetilmesi hak kaybına uğranılmaması açısından faydalı olacaktır.
Azami teminat tutarı tespit edilirken, yıkılan meskenin yeniden inşa edilmesinin maliyeti (arsa değeri hariç) dikkate alınır. Sigortalının teminat tutarı (sigorta bedeli) -azami teminat tutarını geçmemesi koşuluyla- meskenlerinin büyüklüğüne ve yapı tarzına göre belirlenir.
Depremzedeler İçin Hukuk Rehberi Nedir?
Türkiye Barolar Birliği tarafından 15 Şubat 2023 tarihinde hazırlanan rehber ilk olarak 1999 depremi sonrası hazırlanmıştır. Belirtilen tarihte de güncellenerek tekrar yayına konmuştur. Rehber gerek Ceza Hukuku yönünden gerekse Özel Hukuk veya Kamu Hukukunun farklı alanları yönünden vatandaşların haklarını ayrıntılı olarak açıklamaktadır.
Depremzedeler İçin Hukuk Rehberi‘ne buradan ulaşabilirsiniz.
Depremzedeler İçin Önemli Konular Nedir?
2.Suç Duyurusu
İdarenin Hasar Tespit Raporları Nedir?
Afetin meydana geldiği arazinin durumu ile bütün yapılar ve kamu tesisleri incelenerek “ hasar tespit raporu” düzenlenir. Bu rapor AFAD’IN ilgili heyetleri tarafından düzenlenir.
Hasar tespit raporlarında binalar için;
- Hasarsız
- Az hasarlı
- Orta hasarlı
- Ağır hasarlı
Olarak rapor düzenlenir. Bu raporlar “ askıya çıkarılarak” ilan edilir.Söz konusu tespitlere ilgililerin “ itiraz” hakkı bulunmaktadır. İtiraz neticesinde yetkili heyet tarafından taşınmaz tekrar incelenir ve “ kesin hasar oranı” tespit edilir ve buna göre tekrar rapor düzenlenir.
İlgili idarece “ hasarsız” veya “ az hasarlı” olarak tespit kesinleştikten sonra bu taşınmaz sahiplerinin “hak sahibi olmadıklarına” karar verilir. Bu tespit neticesinde “ hak sahibi sayılmama” işlemine karşı ilgili idare aleyhine idare mahkemesinde dava açılabilir.
“orta hasarlı tespitte” ise taşınmaz sahipleri onarım ve güçlendirme kredisi yönünden hak sahibi sayılırlar. Ancak konut ve işyeri tahsisi yönünden hak sahibi sayılmazlar.
Bu tespite karşı taşınmaz sahipleri taşınmazların az hasarlı veya ağır hasarlı olduğunu iddia edebileceklerdir. Orta hasarlı taşınmazlar güçlendirme yapılmadan kullanılamazlar. “ağır hasarlı” tespitinin kesinleşmesi üzerine ise taşınmazın yıkımına karar verilir. Yıkım kararı ağır hasar tespiti olduğundan dolayı taşınmazlarının yıkılmasını istemeyen ve tespitin hatalı olduğunu düşünen vatandaşlar “ hak sahipliği” kararına karşı dava açabilirler.
Bu taşınmazın hasar durumuna göre faizsiz uzun vadeli geri ödemelerle deprem konutu ve iş yeri sahibi olunabilir ya da binaların hasarsız olduğunu düşünenler taşınmazın yıkılmasını önlemek için yürütmeyi durdurma talepli dava açabilir.
