EYT Emeklilikte Yaşa Takılanlar Ne Demektir? Şartları Nedir?
Sigorta başlangıcı 9 Eylül 1999 tarihinden önce olanlar EYT’li (emeklilikte yaşa takılan) sayılıyor. Zira 9 Eylül 1999 öncesinde yaş şartı aranmaksızın prim günü ve sigortalılık süresi şartları sağlanarak da emekli olunabilirken, 8 Eylül 1999 tarihinde yapılan değişiklikle prim günü ve sigortalılık süresi şartlarının yanı sıra bir de yaş şartı getirildi.
EYT’li sayılmak için sigorta başlangıcı 9 Eylül 1999 tarihinden önce olup, emeklilik için gereken yaş dışındaki sigortalılık süresi ve prim günü şartlarını sağlamış olmak gerekiyor.
EYT Kimleri Kapsıyor?
Türkiye’de emekli olabilmek için üç şart bulunuyor. Prim ödeme gün sayısını, sigortalılık süresini ve yaşı tamamlamak… Yapılan düzenleme, şartlardan ilk ikisini tamamlamış olup da sadece yaş sebebiyle emeklilik bekleyenleri kapsıyor. 8 Eylül 1999 öncesi sigorta girişi olup prim gün sayısını tamamlayanlar EYT düzenlemesinden faydalanıp emekli olabilecek.
EYT Sorunu Yaşayan Kaç Kişi Var?
Nisan 2022 itibarıyla Sosyal Güvenlik Kurumuna (SGK) kayıtlı 4/a (SSK) kapsamında 16 milyon 406 bin, 4/b (Bağ-Kur) kapsamında 3 milyon 32 bin sigortalı bulunuyor. Tahminlere göre; 4/a ve 4/b olmak üzere toplam 19 milyon 726 bin sigortalıdan yaklaşık 5-6 milyonu EYT sorunu yaşıyor.
EYT Başvuru Şartları Nelerdir?
8 Eylül 1999 tarihine kadar çalışanlar, prim günü ve sigortalılık süresi şartlarını sağlayarak emekli olabilirken, kanunda yapılan değişiklikle mevcut kriterlere yaş şartı da eklendi. Bu durum ise “Emeklilikte yaşa takılanlar” sorununu ortaya çıkardı. Buna göre sigorta başlangıcı 9 Eylül 1999 öncesinde olanlar EYT kapsamına giriyor.
Kanundaki yaş şartı düşerse çalışanlar eskisi gibi emekli olabilecekler.EYT başvuru şartları şunlardır:
- 8 Eylül 1999 tarihinden önce sigorta kaydının bulunması,
- 5000 günlük prim ödemesinin tamamlanması,
- Kadınlar için 20, erkekler için 25 yıl sigortalılık süresinin dolması gerekir.
Prim Günü Eksik Olan Ne Yapacak?
Prim günü dolmayan kadınlar doğum borçlanması, erkekler de askerlik borçlanması yapabiliyor. Bu sayede eksik günler tamamlanabiliyor.
Değişiklik Öncesi Kadın ve Erkekte emeklilik Yaşı Kaçtı?
Sigorta başlangıç tarihi 8 Eylül 1999 ile 30 Nisan 2008 tarihleri arasında sigorta girişi olan kadınlar 58 yaşını doldurma, 7000 gün prim ödeme şartıyla emekli olabilir. Bir diğer alternatif ise 4500 gün prim ödemesi, 25 yıl sigortalılık süresi ve 58 yaşını doldurmuş olmak şartı aranır.
Sigorta başlangıç tarihi 8 Eylül 1999 ile 30 Nisan 2008 tarihleri arasında olan erkekler 60 yaşını doldurma ve 7200 gün prim ödeme şartlarını yerine getirdikleri takdirde emekli olabilir. Ya da 60 yaşını doldurma, 4500 prim günü ödeme yapma ve 25 yıl sigortalılık süresini tamamlama şartları ile emekli olabilirler.
EYT Ne Zaman Yürürlülüğe Girecek?
Düzenlemenin Meclis’e sunulmasının ardından 2023 ocak ayında görüşülmesi bekleniyor. Yürürlük tarihinin ise 1 Ocak 2023 olması bekleniyor.
Borçlanmalar Nasıl Olacaktır?
EYT düzenlemesiyle İş Kanunu’ndaki borçlanma hükümleri değişmeyecek. Uzun vadeli sigorta öncesi yapılan askerlik, staj sonrası doğum sigorta başlangıcını öne çekebilecek. Çalışan kadınlar doğum, erkekler askerlik, doktora öğrenimi, tıpta uzmanlık, avukatlık stajını yapanların staj süreleri, kısmi süreli çalışılan aylara ait eksik süreleri borçlanabilir. Staj yapılan süre ile uzun sigorta koluna geçiş arasında yapılan doğumlar, işe başlamadan önce yapılan askerlik için yapılan borçlanmalar sigorta başlangıç tarihini öne çekecek. EYT için emeklilikte, 30 güne ihtiyaç varsa doğum, askerlik borçlanmasında bir ayı borçlanmak yeterli olacak. Farklı sigortalılık statüsünde ödenen primler birleştirilerek toplam hizmet süresi üzerinden emekli olunabilecek.
EYT’le Kimler Kısmi Emekli Olabilir?
EYT yasası ile emekli olabilmek için gerekli olan prim gün sayısını tamamlayamamış kişilere bazı haklar tanınacaktır. Yaş sebepli tanınan bu emeklilik imkanına kısmi emeklilik denmektedir. 8 Eylül 1999 tarihi öncesinde sigortalı olan kişilerin kısmi emekli olabilmesi şu 3 şartı sağlaması gerekmektedir:
- 3600 gün (10 yıl) primini tamamlamak
- 15 yıllık sigortalılık süresine sahip olmak
- Kadınların 50, erkeklerin ise 55 yaşını doldurması
Bu 3 şartı sağlayan çalışanlar EYT ile kısmi emekli olabilecektir.
Emeklilik Nedeniyle İşten Ayrılma Şartları Nelerdir?
Emeklilik gün ve pirim şartlarını oluşturan işçi, SGK’dan emeklilik nedeniyle kıdem tazminatı hak kazandığını gösterir evrakı alarak ve işverene sunmalı. Bu sayede iş akdini feshedebilir. Emeklilik sebebi ile iş akdinin feshi işverenin tasarrufunda değildir.
Yaşlılık sebebi ile emeklilik işlemleri 08 kodu ile, malulen emeklilik işlemleri 09 kodu ile, diğer sebeplerden emekliliğe hak kazanarak işten ayrılanlar için 14 kod ile, işveren, işçi çıkışını SGK’na bildirir.
Emekli Çalışan İşten Ayrılırsa Kıdem Tazminatı Alır Mı?
İşçi emeklilik şartlarını yerine getirip, işten ayrılır. Kıdem tazminatına hak kazanır. İşçinin emeklilik sonrası aynı iş yerinde veya başka bir iş yerinde çalışmasına engel bir durum yoktur. Sonraki girmiş olduğu iş yerinden emekliliğini haklı sebep göstererek iş akdini fesheder. İkinci defa kıdem tazminatı talebi haklı sebeptir. Ancak SGK işçiye en fazla iki defa emeklilik sebebiyle tazminat almaya hak kazandığına dair belge verebilir. Bu durumda, işçi en fazla iki defa kıdem tazminatı almaya hak kazanabilir.
Emekli Olan İşçinin Kıdem Tazminatını Kim Öder?
İşçinin kanunla belirtilen süreyi ve pirimi doldurması ile SGK’dan emeklilik sebebiyle kıdem tazminatını almaya hak kazandığını bildirir yazıyı, işverene iletmesi ile tazminat hakkını kazanır. İşçinin son çalışmış olduğu iş yerinde çalıştığı süre baz alınarak, bürüt maaş üzerinden hesaplanarak, işveren tarafından, işçiye ödenir.
