Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Nedir?

Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Nedir?

Güvenlik soruşturması arşiv araştırmasını kapsayan bir husustur. Kamu görevine geçişte yapılan soruşturmaya arşiv araştırması da dahildir. Ancak önemli olduğu için Kanunda arşiv araştırması güvenlik soruşturmasının yanında yer almıştır.

Şu an için kamuya alımlarda güvenlik soruşturması yapılmıyor. Çünkü Anayasa Mahkemesi tarafından alınan bir iptal kararı var. Bu karar kısmen geçmişe de etki ediyor. Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının hukuki zeminine, sebep ve sonuçlarına, dava yollarına vs. geçmeden önce bu iptal kararına, şu an ki mevcut duruma ve geçmiş kararlara nasıl etki ettiğine değineceğiz.

Güvenlik Soruşturması Kalktı mı?

Malum olduğu üzere 15 Temmuz 2016 darbe girişimi sonrası kamuya personel alımı işlemleri çok ciddiye alınmaya başlandı. 676 sayılı KHK düzenlemesi ile 656 sayılı Devlet Memurları Kanunu madde 48 hükmüne her türlü devlet memuru olabilme yolunda kesin surette güvenlik soruşturması şartı getirildi.

Bu çerçevede güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması işlemleri hukuki sınırlarını aşacak şekilde yorumlandı ve bir kısım insanlar bu durumdan mağdur oldular. Ancak 29.11.2019 tarihinde Resmi Gazetede yayınlanan Anayasa Mahkemesi kararı ile KHK’nın getirdiği bu güvenlik soruşturması şartı iptal edildi. Bugün kamuya alımlarda güvenlik soruşturması yapılmıyor.
Anayasa Mahkemesinin ilgili kararını şu adreste bulabilirsiniz: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2019/11/20191129-7.pdf

Öncelikle yukarıda da belirttiğimiz üzere tüm memurlar için inceleme şartı kalkmış durumdadır.

Güvenlik Soruşturması Ne Kadar Sürer?

İlgili kişinin kamu personeli olmasının ardından hemen güvenlik soruşturması süreci başlar. Bunun için kişiye herhangi bir bildirim vs. yapılmasına gerek yoktur. Kurumlar arası birtakım evrak sonrasında bu süreç başlar.

Güvenlik soruşturmasının ne kadar süreceği ile ilgili net bir şey söylemek zor. Bu tamamen ilgili kuruma, göreve, kişi hakkındaki bilgilere ulaşmaya, alınacak personel sayısına vs. bağlıdır. Genellikle birkaç ayda sonuçlansa da daha uzun sürdüğü de görülmektedir.

Güvenlik Soruşturmasında Nelere Bakılır?

Güvenlik soruşturmasına nelere bakılacağı yukarıda bahsettiğimiz yönetmelik madde 11 hükmünde yer alır. Buna göre şu hususlara dikkat edilir:

• Terör örgütlerine veya Milli Güvenlik Kurulunca Devletin milli güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum veya gruplara üyeliği, mensubiyeti veya iltisakının bulunup bulunmadığı ve 5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanuna ve Atatürk ilke ve inkılaplarına aykırı davranıp davranmadığı
• Şeref ve haysiyetini ihlal edecek ve görevine yansıyacak şekilde kumara, uyuşturucuya, içkiye, paraya ve aşırı bir şekilde menfaatine düşkün olup olmadığı, ahlak ve adaba aykırı davranıp davranmadığı,
• Yabancılarla, özellikle hasım ve hasım olması muhtemel Devlet mensupları ve temsilcileriyle ilgili derecesinin iç yüzü ve nedeni, araştırılır.

Güvenlik Soruşturması Olumsuz Çıkanlar Ne Yapabilir?

Güvenlik soruşturması olumsuz çıkan kişiler bunun hukuki denetimini isteyebilir. Çünkü güvenlik soruşturması sonuç olarak bir idari işlemdir ve idarenin tüm işlemleri yargıya idari yargıya konu edilebilir. Bu kapsamda Anayasa mahkemesinin iptal kararı olmasaydı dahi bu konuda idare mahkemesinde iptal davası açılabilir. 

AYM’nin iptal kararı verildiği sırada güvenlik soruşturması devam eden kişilerin bu soruşturmasının sonlandırılması gerekirdi. Bu şekilde sonuçlanmayan kişiler de iptal davası açarak hakkını yasal olarak arayabilir.

Güvenlik Soruşturması İtiraz

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının neden olumsuz sonuçlandığı genellikle muhataplarına bildirilmemektedir. Öte yandan bu işleme karşı herhangi bir itiraz imkanı da bulunmamaktadır. Bu durumda ancak idari işlemin iptali talepli idari dava açıldığında idarenin bu konudaki savunmasından olumsuzluk nedeni öğrenilebilmektedir.

Görevli ve Yetkili Mahkeme Neresidir?

İdari yargıda görev ve yetki meselesi kamu düzenine ilişkindir. Bu çerçevede idareye karşı açılacak olan davanın hangi mahkemede açılacağı konusu karşımıza çıkar. Güvenlik soruşturması iptal davası, idare mahkemelerinde açılması gerekmektedir. Başka bir ifade ile görevli mahkeme idare mahkemesidir.

Bununla beraber davanın hangi yer idare mahkemesinde açılacağının tespit edilmesi de önemlidir. Biz buna hukuk aleminde yetkili mahkeme meselesi adını veriyoruz. Çünkü yanlış mahkemede açılan davalar yetkisizlik nedeniyle başka mahkemeye gönderilmekte ve dava henüz açılamadan sürüncemede kalabilmektedir. Dolayısıyla 2577 sayılı kanunda yer alan yetki kurallarına çok dikkat etmek gerekmektedir. Bu çerçevede uzman bir avukattan kesinlikle yardım alınmalıdır.

İdari Başvuru Nedir?

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının olumsuz sonuçlanması nedeniyle açılacak olan iptal davalarında dava açmadan önce idareye ön başvuru yapmak zorunlu değildir. Ancak 2577 sayılı Yasanın 11. maddesi uyarınca atamama işlemine karşı itiraz yapılabilirse de ülkemiz idare uygulamasında bu yoldan sonuç alınabildiği pek söylenemez. Çünkü bizim bugüne kadarki mesleki tecrübelerimiz göstermektedirki; idare hiç bir zaman olumsuz bir işlemini mahkeme kararı olmadan geri almamaktadır. Bununla birlikte hiçbir idareci/yönetici kendisini güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması gibi bir konuda sorumluluk altına sokmamakta, ikballeri açısından riskler almamaktadırlar. Tüm bu sebepler sonucunda idari yargıda zaman kaybetmeden bir avukatla iptal davası açmak isabetli olacaktır.

Dava Açma Süresi – Zamanaşımı Ne Kadardır?

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması olumsuz sonuçlanan kişilerin bu işlemlere karşı kararın kendilerine tebliğiden itibaren 60 gün içinde  güvenlik soruşturması davası iptal davalarını açmaları gerekmektedir. Aksi halde açılan davalar süre yönünden reddolunacaktır. İdari yargıda dava açma süresi kamu düzenine ilişkin olduğu varsayılır. Dolayısıyla ne zaman farkedilirse edilsin idari yargı mercii tarafından süresinde açılmayan dava hakkında süre yönünden red kararı verilmesi gerekmektedir.

Güvenlik Soruşturması İdare Mahkemesi Süreci Nasıldır?

İdare mahkemeleri, kural olarak yazılı yargılama usulüne uygulanır(İYUK m.1/2). İdari mahkemesi inceleme evrak üzerinden yapılır. İlk incelemede davanın gerekli şartları taşıyıp taşımadığı, özellikle İYUK 3. ve 5. maddeye uygun olup olmadığı kontrol edilir.  3. ve 5. maddeye aykırılık bulunduğu takdirde, “otuz gün içinde 3 ve 5 inci maddelere uygun şekilde yeniden düzenlenmek veya noksanları tamamlanmak üzere dilekçelerin reddine karar verilir.

İdare mahkemesi dava açıldıktan sonra ara karar kurarak davalı idareden savunma talep eder. Davalı idare 30 gün içinde (Bu süre mahkeme tarafından azaltılabilir) savunmasını yapar. İdare mahkemesi davalı idarenin savunmasından sonra yürütme durdurma kararını görüşür. Yürütme durdurma kararı verilmesi durumunda kişi mesleğine başlar. Fakat dava esastan devam eder. Yürütme durdurma kararına karşı 7 gün içinde taraflar Bölge İdare Mahkemesine itiraz edilebilir.

Bu tarz bir idari davanın Yürütmenin Durdurulması talepli açılması gerekmektedir.

Yürütmenin Durdurulmasıyla İlgili Emsal Karar

Van 4. İdare Mahkemesi Esas No: 2020/452

• Güvenlik Soruşturması İptal Davası
• Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanunu

… Bu durumda; her ne kadar davacının, Hakkari Üniversitesi Eğitim Fakültesi bünyesinde araştırma görevlisi olmaya hak kazanmasına rağmen hakkında yapılan güvenlik soruşturmasının olumsuz sonuçlandığından bahisle ataması yapılmamış ise de, 657 sayılı Kanun’un 48. maddesinin 1. fıkrasının (A) bendinin 8. numaralı alt bendinin 29.11.2019 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 24.07.2019 tarih ve E:2018/73, K:2019/65 sayılı Anayasa Mahkemesi Kararı ile iptal edildiği, yukarıda alıntısına yer verilen Danıştay kararında da belirtildiği gibi Anayasa’ya aykırı bulunarak iptal edilmiş olduğu bilindiği halde görülmekte olan davaların Anayasa’ya aykırılığı saptanmış hükümler dikkate alınarak çözümlenmelerinin Anayasa’nın üstünlüğü ve Hukuk Devleti ilkesine aykırı olacağı açık bulunduğundan, yasal dayanağı ortadan kalkan dava konusu işlemde hukuka uyarlık görülmemiştir.

Dava konusu işlemin sebep unsuru yönünden yürütmesinin durdurulmasına karar verilmiş olup, davalı idarece 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ve ilgili mevzuatı uyarınca davacı araştırma görevlisi adayının diğer atama şartlarını sağlayıp sağlamadığı hususunda değerlendirme yapılarak atama işleminin tesis edilebileceği tabiidir.

Diğer yandan; dava konusunun kamu görevine girme hakkı ve çalışma hürriyetine ilişkin olduğu ve davacının işsiz kalacağı hususu gözetildiğinde, dava sonuçlanıncaya kadar işlemin uygulanmaya devam etmesi halinde telafisi güç zararların doğabileceği açıktır.

Açıklanan nedenlerle; hukuka aykırılığı açık olan dava konusu işlemin; uygulanması halinde telafisi güç zararlar doğabileceğinden 2577 sayılı Kanun’un 27’nci maddesi uyarınca teminat alınmaksızın yürütülmesinin durdurulmasına, tebligatın tamamlanmasına, bu kararın tebliğini izleyen günden itibaren 7 gün içerisinde Erzurum Bölge İdare Mahkemesi’ne itiraz yolu açık olmak üzere, 16/04/2020 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.

İdari Süreçlerde Avukat Desteğinin Önemi Nedir?

Şuan sizin için belirsiz diyebileceğimiz bir süreç söz konusudur. Ancak hukuki süreç başlatacak olan kişilerin alanında uzman idare avukatıyla süreci takip etmeleri gerekmektedir.

Daha fazla makale için tıklayınız.

Avukata Danışmak Ücretli Midir?

Dava Nasıl Açılır?