Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) Nedir?

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması, sanık hakkında hükmolunan cezanın belli bir denetim süresi içerisinde sonuç doğurmaması, denetim süresi boyunca kasıtlı bir suç işlenmez ve yükümlülüklere uygun davranılırsa ceza kararının ortadan kaldırılması ve davanın düşmesine yol açan bir cezanın bireyselleştirilmesi kurumudur.Daha önce kasıtlı suç işlemeyen ve hakkında belli ağırlığa ulaşmamış bir cezaya hükmolunan sanığın bu cezası hükmün açıklamasının geri bırakılmasıyla infaz edilmeyecek ve belli bir sürenin sonunda ceza davası düşürülecektir. Başka bir anlatımla denetim süresinin sonuna kadar yükümlülüklere uyan sanık, hüküm giymemiş olacaktır.

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Şartları Nelerdir?

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) kararı verilebilmesi için bazı şartların gerçekleşmesi zorunludur. Bu şartlar şu şekildedir:

Hükmolunan cezanın 2 yıl ve daha az süreli hapis cezası veya adli para cezası olması gerekir.

Adli para cezası bakımında bir sınırlama öngörülmemiştir. Miktarı ne olursa olsun adli para cezalarında HAGB kararı verilebilecektir. Ancak hapis cezası bakımından 2 yıllık bir sınır belirlenmiştir. Buradaki 2 yıl süreli hapis cezası, yargılama faaliyeti sırasında hükmedilen hapis cezası esas alınarak belirlenmiştir. Yani bir suçun kanunda belirtilen alt ve üst sınırının ne olduğunun bir önemi yoktur. Ayrıca 2 yıllık süreyi geçmemek kaydıyla hapis cezası ve adli para cezasına birlikte hükmedilen hallerde de HAGB kararı verilebilir.

Sanığın daha önce kasıtlı bir suçtan mahkum olmamış bulunması gereklidir.

Sanık daha önce kasten bir suç işlemiş ise HAGB kararı verilemez. Ancak daha önce taksirli bir suç işlenmiş olması HAGB kararı verilmesine engel değildir.

Mahkemece, sanığın kişilik özellikleri ile duruşmadaki tutum ve davranışları göz önünde bulundurularak yeniden suç işlemeyeceği hususunda kanaate varılması gereklidir.
Suçun işlenmesiyle mağdurun veya kamunun uğradığı zararın, aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesi gereklidir.

Bu koşulu sanık derhal yerine getiremediği takdirde; sanık hakkında mağdura veya kamuya verdiği zararı denetim süresince aylık taksitler halinde ödemek suretiyle tamamen gidermesi koşuluyla da hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilebilir (CMK m.231/9).

Sanığın HAGB kararı verilmesini kabul etmesi gereklidir.

Sanığın kabul etmemesi hâlinde, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilmez (CMK m. 231/6-c).

Denetim Süresi ve Denetimli Serbestlik Tedbiri

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararının verilmesi halinde sanık, beş yıl süreyle denetim süresine tâbi tutulur. Denetim süresi içinde, kişi hakkında kasıtlı bir suç nedeniyle bir daha hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilemez. Bu süre içinde bir yıldan fazla olmamak üzere mahkemenin belirleyeceği süreyle, sanığın denetimli serbestlik tedbiri olarak;

a) Bir meslek veya sanat sahibi olmaması halinde, meslek veya sanat sahibi olmasını sağlamak amacıyla bir eğitim programına devam etmesine,

b) Bir meslek veya sanat sahibi olması halinde, bir kamu kurumunda veya özel olarak aynı meslek veya sanatı icra eden bir başkasının gözetimi altında ücret karşılığında çalıştırılmasına,

c) Belli yerlere gitmekten yasaklanmasına, belli yerlere devam etmek hususunda yükümlü kılınmasına ya da takdir edilecek başka yükümlülüğü yerine getirmesine,

karar verilebilir. Denetim süresi içinde dava zamanaşımı durur (CMK m. 231/8).

Denetimli serbestlik tedbiri, denetim süresi boyunca uygulanmamaktadır. Denetimli serbestlik tedbiri, denetim süresi içinde 1 yılı aşmamak kaydıyla mahkemece belirlenen sürede uygulanır. Ayrıca belirtmek gerekir ki mahkemenin denetimli serbestlik tedbirinin uygulanıp uygulanmayacağı konusunda takdir yetkisi vardır. Yani mahkeme gerek görmediği hallerde denetimli serbestlik tedbiri uygulanmayacaktır.

Denetim süresi içinde kasten yeni bir suç işlenmediği ve denetimli serbestlik tedbirine ilişkin yükümlülüklere uygun davranıldığı takdirde, açıklanması geri bırakılan hüküm ortadan kaldırılarak, davanın düşmesi kararı verilir (CMK 231/10).

Denetim süresi içinde kasten yeni bir suç işlemesi veya denetimli serbestlik tedbirine ilişkin yükümlülüklere aykırı davranması halinde, mahkeme hükmü açıklar. Ancak mahkeme, kendisine yüklenen yükümlülükleri yerine getiremeyen sanığın durumunu değerlendirerek; cezanın yarısına kadar belirleyeceği bir kısmının infaz edilmemesine ya da koşullarının varlığı halinde hükümdeki hapis cezasının ertelenmesine veya seçenek yaptırımlara çevrilmesine karar vererek yeni bir mahkûmiyet hükmü kurabilir (CMK m. 231/11).

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararına Nasıl İtiraz Edilir?

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararına karşı, kararın tefhim veya tebliğ edilmesinden itibaren 7 gün içinde itiraz edilebilir. HAGB kararlarına karşı istinaf veya temyiz başvurusu yapılamaz.

Kararı veren mahkemeye dilekçe verilerek HAGB kararına itiraz edilebilir. Kararı veren mahkeme itirazı önce kendisi değerlendirir ve kararını düzeltebilir. HAGB kararını veren mahkeme, itirazı yerinde görmez ise itiraz dilekçesini itirazı incelemeye yetkili mahkemeye gönderir.

HAGB’ye itiraz dilekçesi kendisine gönderilen mahkeme, itiraz edilen kararı hem usul hem esas açısından denetimden geçirir.

Aleyhe bozma yasağı, yalnızca sanık lehine temyiz veya istinaf başvurusu yapıldığında, hükmün sanık aleyhine sonuç doğuracak şekilde değiştirilememesidir. Yargıtay kararlarına göre HAGB’ye itiraz halinde de aleyhe bozma yasağı uygulama alanı bulur.

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararı Memuriyete Engel midir?

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı, yargılanan kişinin yaşamında hiçbir değişikliğe neden olmaz. Bu karar adeta devlet ile kişi arasında “lekelenmeme hakkı” ile “kamu düzeni”nin takas edilmesidir. Kişi kamu düzenine en azından 5 yıl aykırı davranmayacağını; devlet ise kişinin lekelenmeme hakkını koruyacağını taahhüt eder. HAGB kararı, kişinin mevcut hukuki statüsünde olumsuz bir değişikliğe yol açmaz. Hakkında HAGB kararı verilen kişinin devlet memurluğu, avukatlık, hakimlik, ve hatta milletvekilliği yapmasının önünde hiçbir yasal engel yoktur. Hakkında HAGB kararı verilen kişinin memuriyetten veya başka bir kamu görevinden uzaklaştırılması da mümkün değildir.

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararı mı Yoksa Cezanın Ertelenmesi Kararı mı Lehinizedir?

HAGB kararı, cezanın ertelenmesi kararının aksine bir infaz şekli değildir. Hapis cezasının ertelenmesi kararında mahkemenin verdiği karar, sanık adına derhal sonuç doğurmaya başlar. Fakat hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararında, yukarıda da detaylı olarak bahsettiğimiz üzere, ortada hukuki sonuç meydana getirecek bir mahkeme kararı mevcut değildir. Cezanın ertelenmesi halinde sanığın cezası infaz edilmiş sayıldığından, kişi birtakım kısıtlamalarla karşılaşacaktır ve bazı haklarını kullanmayacaktır. Örneğin, hükmedilen hapis cezası ertelenen sanık, kendisine verilen deneme süresi içinde devlet memuru olamaz. Ama HAGB kararı verilmişse devlet memurluğu yapmasına hiçbir engel yoktur.

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararı Adli Sicil Kaydına İşler mi?

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı, Adli sicil kaydında (sabıka kaydı) görünmez. HAGB kararları, bu hükümlere özgü bir sisteme kaydedilir. Bu kayıtlar, hakim veya savcı tarafından bir soruşturma veya kovuşturma sebebiyle görülebilir. Zira kişinin suç işlediğinde başka bir suçtan dolayı hakkında HAGB kararına hükmedilip, denetim süresinde olup olmadığının tespiti gerekir. Bu nedenle hem e-devlet üzerinden alınan sabıka kaydında hem de adliyeden alınan sabıka kaydında HAGB kararı gözükmez.

Av. HAŞİM KARTAL

Daha fazla makale için tıklayınız.