İkinci El Araçlarda Ayıp Nedir? Nasıl Anlaşılır?
İkinci el araç alım satımında her ne kadar son yıllarda ekspertiz kavramı hayatımıza girse bile bazen kötü niyetli kişiler, bazen de gerçekten bilgi sahibi olmayan kişiler tarafından ikinci el araç alanlar mağdur edilmektedir.
Özellikle aracın kilometresiyle oynanması, TRAMER kaydında usulsüzlük yapılması, motor ve mekanik durumla ilgili yanıltıcı bilgi verilmesi nedeniyle oluşan mağduriyetler ciddi şekilde artmıştır.
İkinci el araç satışlarındaki artış, bu araçlarda ortaya çıkan ayıplar nedeniyle satıcının sorumluluğunu belirlemenin önemini karşımıza çıkarmaktadır. Bu çerçevede öncelikle ayıplı ikinci el araç satışında karşımıza çıkabilecek sorunlar ve alıcının seçimlik hakları vardır.Bu konuda dikkat edilmesi ve daha fazla mağduriyet yaşamamak adına bir avukattan yardım alınması tavsiye edilir.
Sıfır Araçta Ayıp Nedir? Nasıl Anlaşılır?
Sıfır araç satışı sonrası vatandaşlarımızda bazı sorunlarla karşı karşıya kalabilmektedir. Aracın getirilişi sırasında kaporta aksamında oluşan kusurlar. Aracın üretim esnasında unutulan durumlar gibi sıfır araç satışlarında da bir çok problem çıkabilmektedir. Sıfır araç satışlarında karşınızda bir kurum veya yetkili firma olduğundan süreçte şahıs ile muhatap olmak yerine daha avantajlı olduğunuzu belirtmekle birlikte genelde kusurlu durumlara firmaların bakışı kabul etmeme yönünde olduğuda unutulmamalıdır.
Bu durumlarda dava yolu ile araçların değişimi veya para iadesi noktasında çalışmalar yapılmaktadır. Sıfır araç satışlarında da ayıplı durum yaşanabilmektedir. Bu sürecin bir Erzincan Avukatla takip edilmesi daha fazla mağduriyet olmaması açısından önemlidir.
Borçlar Kanunu Yönünden Ayıp Kavramı
TBK m.219’a göre; Satıcı, alıcıya karşı herhangi bir surette bildirdiği niteliklerin satılanda bulunmaması sebebiyle sorumlu olduğu gibi, nitelik veya niteliği etkileyen niceliğine aykırı olan, kullanım amacı bakımından değerini ve alıcının ondan beklediği faydaları ortadan kaldıran veya önemli ölçüde azaltan maddi, hukuki ya da ekonomik ayıpların bulunmasından da sorumlu olur.
Ayıp kavramı, ayıbın niteliğine göre açık ve gizli ayıp olmak üzere ikiye ayrılır. Uygulamada malda hangi ayıp türünün bulunduğuna göre farklı sonuçlar ortaya çıkacaktır. Kısaca açıklamak gerekirse;
Açık Ayıp: İlk bakışta, gözden geçirme ile anlaşılabilen ayıplardır. Örneğin aracın sağ kapısındaki çizikler, camındaki çatlaklar, lastikte çatlaklar ve döşemlerdeki yırtıklar açık ayıbı oluşturur.
Gizli Ayıp: İlk bakışta anlaşılamayan, zamanla ortaya çıkan ayıplardır. Örneğin motorun sorunlu olması, direksiyon kutusunun arızalı olması, beyninin arızalı olması gizli ayıbı oluşturur.
Alıcı teslim aldığı maldaki ayıbı satıcıya bildirmekle yükümlüdür. Alıcı bu bildirimi makul bir sürede yapmalıdır. Bildirim süreleri teslim alınan malda otaya çıkan ayıp çeşidine göre farklılık gösterecektir.
Alıcının Maldaki Ayıbı Bildirim Yükümlülüğü
TBK m.223’e göre
Alıcı, devraldığı satılanın durumunu işlerin olağan akışına göre imkân bulunur bulunmaz gözden geçirmek ve satılanda satıcının sorumluluğunu gerektiren bir ayıp görürse, bunu uygun bir süre içinde ona bildirmek zorundadır. Alıcı gözden geçirmeyi ve bildirimde bulunmayı ihmal ederse, satılanı kabul etmiş sayılır. Ancak, satılanda olağan bir gözden geçirmeyle ortaya çıkarılamayacak bir ayıp bulunması hâlinde, bu hüküm uygulanmaz. Bu tür bir ayıbın bulunduğu sonradan anlaşılırsa, hemen satıcıya bildirilmelidir; bildirilmezse satılan bu ayıpla birlikte kabul edilmiş sayılır.
Şeklinde düzenlenmiştir.
Ayıplı Malın Tespiti Sonrası İhtar Çekilmesi
Aracın kusurunu fark ettikten sonra noter kanalı ile satıcıya bildirimde bulunabilir. Bunun yanında tanık, mail veya telefon üzerinden mesaj ile de durum bildirebilir. Bu bildirimler açılacak davanın akıbeti bakımından önemli olacaktır.
Satıcının Ayıptan Sorumluluğunun Şartları Nelerdir?
Satıcının ayıptan dolayı sorumlu olabilmesi için bazı şartların bulunması gerekmektedir;
- Ayıbın meydana gelme zamanı bakımından
İlk olarak yarar ve hasarın alıcıya geçmesi anında satılanda ayıbın var olması gerekir. Yani satılan şeydeki hasar satın alındıktan sonra ortaya çıkmamalıdır. Hatalı kullanım sonucu veya satın alan kişinin kendi kusurundan dolayı meydana gelen zararlar ayıp kapsamına girmeyecektir.
- Özen Borcu Bakımından
Alıcının satın aldığı mal üzerindeki ayıbı kendinden beklenen gerekli dikkat ve özeni göstermesine rağmen bilmiyor olması gerekmektedir. Ancak Yargıtay, alıcının, satın aldığı araçla ilgili olarak Trafik Şube Müdürlüğünce tutulan kayıtları, aracın sigorta kayıtlarını, Tramer kayıtlarını inceleme ve Tramer’e mesaj atarak bilgi edinme yükümlülüğü olmadığını belirtmiştir. Ayrıca araçta bulanan ayıbın alıcıdan gizlenmediğinin ispat yükü satıcı taraftadır.
Satıcı taraf, satış öncesinde alıcıyı aracın pert olduğu konusunda bilgilendirdiğini veya davacının bu hususu bildigini yansız delillerle ispatlamak zorundadır. Yani alıcı satın aldığı şeyi basit bir şekilde incelemelidir ancak ayrıntılı bir şekilde tutulan kayıtların incelenme yükümlülüğü olmadığı Yargıtayca tespit edilmiştir. Aynı şekilde aracın piyasa değerinden düşük satın alınması halinde de alıcının ayıbı bildiğine ilişkin kararlar verilmektedir.
- Sorumluluğun Kaldırılmamış olması Bakımından
Gizli olmayan ayıplarda ayıptan doğan sorumluluğun sözleşme ile kaldırılmamış olması gerekmektedir. Gizli ayıpta ise her ne kadar böyle bir anlaşma yapılmış olsa da anlaşma geçersiz olacaktır. Çünkü burada satıcının ağır kusurunun varlığı söz konusu olacaktır. Araç satın alındığı esnada satıcı daha sonradan ortaya çıkacak zararlardan kendisinin sorumlu olmadığını beyan ederek taraflar arası sözleşme imzalandığı hallerde yapılan sözleşmenin geçerliliğinden bahsedilemeyecektir.
- Bildirim Yükümlülüğü Bakımından
Son olarak ise alıcı, kanunun kendine getirdiği yükümlülükleri (yani ayıbı satıcıya bildirim külfeti, gereken dikkat ve özeni göstermiş olması) yerine getirmiş olmalıdır. Burada yukarıda bahsetmiş olduğumuz zamanaşımı süreleri önem arz etmektedir. Alıcının satıcıya zararlarına karşı başvurabilmesi için ayıp ortaya çıktıktan sonra makul süre içerisinde satıcıya bildirim yapılması gereklidir. Aksi halde alıcı ilgili ayıbı kabul etmiş sayılır.
Araçtaki Ayıbın Öğrenilmesi İle Satıcıdan Talepler
Araçtaki hasar sonucu alıcının seçimlik hakları şunlardır;
- Satış bedelinde indirim isteme
- Satın alan, aracı satın alırken mevcut ayıbı bilmeyerek daha yüksek meblağ ödediğinden aradaki farkı isteme hakkına sahiptir.
- Ücretsiz onarım
- Aracın onarımının mümkün olduğu hallerde satıcıdan aracın ücretsiz onarımı talep edilebilecektir.
- Satılanın ayıpsız benzeri ile değişimi
- Satıcının elinde bulunması halinde alıcının talebi ile araç hasarsız bir araç ile değiştirilebilir.
- Sözleşmeden dönme
- Yukarıdaki seçimlerin mümkün olmadığı hallerde alıcının sözleşmeden dönme hakkı her zaman mevcuttur.
Ayrıca bu durumlar dışında alıcının tazminat hakkının saklı olduğunu da belirtmekte fayda vardır. Uygulamada genelde yukarıdaki seçimlik haklardan birinin talebi ile maddi ve manevi tazminat birlikte istenmektedir.
Dava Sürerken Araç Başkasına Satılabilir mi?
İkinci el araç satışında satıcının sorumluluğu ile ilgili hukuki imkanlar kullanıldığı zaman hukuki süreç devam ederken araç başka bir kişiye satılabilir. Bunun önünde herhangi bir engel yoktur. Yeter ki dava tarihi itibariyle alıcı araca malik olsun.
Ayrıca kişi eğer söz konusu ayıptan ötürü aracı ederinin altında satmışsa bu sefer o arada kalan miktarı da bu davada satıcıdan talep edebilir.
Aracın Kilometresi Düşülerek Satılması
Araba satışlarında bir başka sorun ise aracın mevcut kilometresinin düşülerek satışa konulması durumudur. Burada satıcının; aracın kilometresini düşürerek satması hem ayıptan doğan sorumluluğu oluşturacağı gibi aynı zamanda nitelikli dolandırıcılık suçunu da oluşturmaktadır.
Yargıtay bu konu ile alakalı emsal teşkil edebilecek nitelikte kararlar vermekte olup, bu suçu işleyen kişiler 3 yıldan 10 yıla kadar ağır ceza mahkemelerinde yargılanmaktadırlar.
Ayıplı Malda İspat Yükü Kime Aittir?
Aldığınız araç üzerinde eğer sorun satış işleminden sonraki 6 ay içinde çıkmış ise ispat satıcıda olacaktır. Ancak satışın üzerinden 6 ay geçmiş ise ispat alıcıdadır. Burada ayıplı malın durumuna göre ve ortaya çıkış süresine göre hareket edilir.
Görevli ve Yetkili Mahkeme Neresidir?
Burada malvarlığına ilişkin bir dava söz konusu. Dolayısıyla ikinci el araç satışında satıcının sorumluluğu ile ilgili davalarda Asliye Hukuk Mahkemeleri görevlidir. Ayrıca burada genel yetki kuralı gereği davalının yerleşim yeri mahkemeleri görevlidir.
Ayıpla İlgili Emsal Yargıtay Kararı
Yargıtay 13. Hukuk Dairesi’nin 2016/26690 E. ve 2019/9299 K. Sayılı kararında da hükmedildiği üzere;
“Taraflar arasındaki uyuşmazlık, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 219 ve devamı maddelerinde düzenlenen, ayıptan sorumluluk hükümlerinden kaynaklanmaktadır. Davacının, satın aldığı araçla ilgili olarak Trafik Şube Müdürlüğü’nce tutulan kayıtları, aracın sigorta kayıtlarını, TRAMER kayıtlarını inceleme, TRAMER’e SMS atarak bilgi edinme yükümlülüğü de yoktur. Mahkemece, “satış ilanında davalının aracın hasarlı olduğunu belirttiğini, davacının aracın hasarını bilerek aldığı ve kabul ettiği” belirtilmiş ise de; davalı taraf savunmasında, oto pazarında yanlarına gelen şahıslara, aracın hasarlı olduğunu bildirdiğini bu yüzden hasarlı olan aracın değerinin altında davacıya satıldığını beyan ettiği anlaşılmaktadır.
Dosya kapsamından, dava konusu aracın oto pazarından alınmış olduğu anlaşılmıştır. Taraflarca dava konusu araca ait herhangi bir satış ilanından bahsedilmemiş, dosyaya da buna dair herhangi bir delil sunulmamıştır. Bu durumda davalı taraf, satış öncesinde davacıyı aracın ağır hasarlı olduğu konusunda bilgilendirdiğini veya davacının bu hususu bildiğini ispatlayamamıştır.
Mahkemece HDI sigortaya müzekkere yazılarak dava konusu ayıplı aracın hasar kayıtları, kasko belgeleri ve tramer kayıtları istenmiş, cevaben;
- araçta 15.07.2013 tarihli ağır hasar toplamının 10.857,58 TL olduğu,
- sigortalı araçta yapılan inceleme sonucu aracın ön tampon, ön kaput, sağ ön çamurluk, ön cam, sağ ön kapı, sağ ön direk, sağ arka çamurluk kısımlarından hasarlı olduğu
tespit edilmiş ve hasarın tutanakta belirtilen çarpışma sonucu oluşabileceği kanaatinde oldukları bildirilmiştir. Satışa konu araç hukuki ayıplıdır. Satıcı, ayıpların varlığını bilmese bile onlardan sorumludur ve satıcının ayıba karşı tekeffül borcu bulunmaktadır. Bu nedenle davacı; TBK’nın 219. ve devamı maddelerinde düzenlenen ayıptan sorumluluk hükümlerine göre akidi olan davalıdan uğradığı zararları istemekte haklıdır.”
