Bölge Adliye Mahkemesi Bozma Kararı ve İstinaf İncelemesi Nedir?
Bölge adliye mahkemesi (BAM) ceza dairesince görülen istinaf yargılamasında, öncelikle “kabul edilebilirlik” evresi olarak adlandırabileceğimiz üç koşulun sağlaması yapılacak ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu m.279 uyarınca dosya üzerinden ön inceleme gerçekleştirilecektir. Bu aşamada; başvurunun süresinde yapılıp yapılmadığı, başvuranın kanun yoluna başvurmada hak ve yetkisinin bulunup bulunmadığı ve incelenmesi talep edilen kararın BAM tarafından incelenebilecek kararlardan olup olmadığı tespit edilecektir. Ön inceleme safhasını geçen istinaf başvurusu, CMK m.280’de belirtilen sırayla inceleme ve kovuşturma evresine geçecektir.
İstinaf Kanun Yoluna Kimler Başvurabilir?
İstinaf kanun yoluna başvurabilecek olanlar Ceza Muhakemesi Kanunu 273/4 maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre;
- Sanık,
- Katılan,
- Katılma isteği karara bağlanmamış, reddedilmiş olanlar,
- Katılan sıfatını alabilecek surette suçtan zarar görmüş bulunanlar,
İstinaf kanun yoluna başvurabilirler.
Bölge Adliye Mahkemesi’nde İnceleme Nasıl Yapılır?
Dosya ilk derece mahkemesince kabul edilebilirlik incelemesinden geçtikten sonra Bölge Adliye Mahkemesi’nin ilgili ceza dairesine tevzi edilir. Ancak burada da dosyanın esasına girilmeden önce dosya üzerinden ön inceleme yapılır. Ön inceleme kararı neticesinde;
- Bölge adliye mahkemesinin yetkili olmadığının anlaşılması halinde yetkisizlik kararı verilerek dosya yetkili bölge adliye mahkemesine gönderilir.
- Başvurunun süresi içinde yapılmadığının, hükmün bölge adliye mahkemesinin inceleme yetkisi bulunmayan kararlardan olduğunun, başvuranın başvuru hakkı olmadığının anlaşılması halinde istinaf başvuru reddedilir. Red kararına karşı itiraz yolu mevcuttur.
Ön inceleme neticesinde yetkisizlik veya red kararı verilmediği hallerde esastan incelemeye geçilir. Esastan inceleme sırasında bölge adliye mahkemesince dosya ve deliller incelenir ve inceleme neticesinde çeşitli kararlar verilebilir.
Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 280. maddesinde Bölge Adliye Mahkemesinin verebileceği kararlar ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Söz konusu maddeye göre, Bölge Adliye Mahkemesi yapacağı istinaf incelemesi neticesinde şu kararları verebilir:
- İstinaf başvurusunun esastan reddine (onama),
- Hukuka aykırılıkların düzeltilerek istinaf başvurusunun reddine,
- İstinaf incelemesi sonunda CMK m.289 da belirtilen bir hukuka aykırılık nedeninin (kesin hukuka aykırılık nedeni-mutlak bozma sebebi gibi) bulunması halinde hükmün bozulmasına ve dosyanın yeniden karar verilmek üzere yerel mahkemeye gönderilmesine,
- Diğer hallerde, gerekli tedbirleri aldıktan sonra davanın yeniden görülmesine ve duruşma hazırlığı işlemelerine başlanmasına hükmedilebilir.
İstinaf Kanun Yoluna Başvurulamayacak Kararlar Nedir?
Ceza yargılamasında Kanun istinaf kanun yoluna başvurulamayacak, ilk derece mahkemesinin kesin nitelikte kararlarını CMK 272. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre;
- 3000 TL dahil adli para cezasına “mahkumiyet hükümleri” aleyhine istinaf kanun yoluna başvurulamaz. Adli para cezası istinaf sınırı, sadece doğrudan hükmedilen adli para cezaları içindir. Hapis cezasından çevrilen adli para cezalarının miktarı ne olursa olsun, bu kararlar aleyhine istinaf kanun yoluna başvuru yapılabilir (CMK md. 272/3-a). Örneğin, tehdit suçu nedeniyle sanığa verilen 5 ay hapis cezası 3000 TL adli para cezasına çevrildiğinde, bu hüküm aleyhine istinaf başvurusu yapılabilir.
- Üst sınırı 500 günü geçmeyen adli para cezasını gerektiren suçlardan “beraat hükümleri” Bu hükümler aleyhine istinaf yoluna başvurulamaz (CMK md. 272/3-b).
- Özel kanunlarda kesin olduğu yazılı bulunan hükümler aleyhine de istinaf kanun yoluna başvurulmaz (CMK md. 272/3-c).
Ayrıca, 15 yıl ve daha fazla hapis cezalarına ilişkin hükümler, istinaf başvurusu yapılmasa bile bölge adliye mahkemesince kendiliğinden incelenir (CMK md. 272/1-2.cümle)
Ceza Yargılamasında Temyiz Kanun Yoluna Başvurulamayacak Kararlar Nedir?
Bölge adliye mahkemelerinin bozma kararı dışında kalan tüm kararları için temyiz başvurusu yapılabilir. Hükmedilen cezanın miktarı dikkate alınarak yargıyı meşgul etmemek ve yargılama sürecini uzatmamak amacıyla bazı istinaf mahkemesi kararları aleyhine temyiz kanun yolu kapatılmıştır. Bu kararlar Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 286. Maddesinde şu şekilde sıralanmıştır:
- İlk derece mahkemelerinden verilen beş yıl veya daha az hapis cezaları ile miktarı ne olursa olsun adlî para cezalarına karşı istinaf başvurusunun esastan reddine dair bölge adliye mahkemesi kararları,
- İlk derece mahkemelerinden verilen beş yıl veya daha az hapis cezalarını artırmayan bölge adliye mahkemesi kararları,
- Hapis cezasından çevrilen seçenek yaptırımlara ilişkin ilk derece mahkemesi kararları ile ilgili olarak bölge adliye mahkemesince verilen; seçenek yaptırımlara ilişkin her türlü kararlar ve istinaf başvurusunun esastan reddine dair kararlar,
- İlk defa bölge adliye mahkemesince verilen ve 272. maddenin üçüncü fıkrası kapsamı dışında kalan mahkûmiyet kararları hariç olmak üzere, ilk derece mahkemelerinin görevine giren ve kanunda üst sınırı iki yıla kadar (iki yıl dâhil) hapis cezasını gerektiren suçlar ve bunlara bağlı adlî para cezalarına ilişkin her türlü bölge adliye mahkemesi kararları,
- Adlî para cezasını gerektiren suçlarda ilk derece mahkemelerinden verilen hükümlere ilişkin her türlü bölge adliye mahkemesi kararları,
- Sadece eşya veya kazanç müsaderesine veya bunlara yer olmadığına ilişkin ilk derece mahkemesi kararları ile ilgili olarak istinaf başvurusunun esastan reddine dair kararları,
- On yıl veya daha az hapis cezasını veya adlî para cezasını gerektiren suçlardan, ilk derece mahkemesince verilen beraat kararları ile ilgili olarak istinaf başvurusunun esastan reddine dair kararları,
- Davanın düşmesine, ceza verilmesine yer olmadığına, güvenlik tedbirine ilişkin ilk derece mahkemesi kararları ile ilgili olarak bölge adliye mahkemesince verilen bu tür kararlar veya istinaf başvurusunun esastan reddine dair kararlar,
- Yukarıdaki bentlerde yer alan sınırlar içinde kalmak koşuluyla aynı hükümde, cezalardan ve kararlardan birden fazlasını içeren bölge adliye mahkemesi kararları, temyiz edilemez.
İstinaf Bozma Kararlarına Karşı Direnme Yasağı Nedir?
5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 284. maddesinin 1. fıkrasında; Bölge adliye mahkemesinin kararına ve hükmüne direnilemeyeceği, bunlara karşı herhangi bir kanun yoluna da gidilemeyeceği, ilk derece mahkemesi ile tarafların bölge adliye mahkemesi ceza dairelerinin bozma kararları ile bağlı olduğu belirtilmiştir.
“Direnme yasağı” başlıklı CMK m.284’e göre; “(1) Bölge adliye mahkemesi karar ve hükümlerine karşı direnilemez; bunlara karşı herhangi bir kanun yoluna gidilemez.
İstinafta Aleyhe Bozma Yasağı Nedir?
Duruşma sonunda bölge adliye mahkemesi istinaf başvurusunun esastan reddi kararı verebilir veya ilk derece mahkemesi hükmünü kaldırarak yeniden hüküm kurabilir. Yeniden hüküm kurulması halinde aleyhe bozma yasağı adı verilen yasağa göre; istinaf yoluna yalnızca sanık lehine başvuru yapılmışsa, yeni verilecek hüküm önceki hükümde belirlenmiş olan cezadan daha ağır olamaz.
Yargıtay Bozma Kararı Nedir?
Yerel mahkemenin vermiş olduğu karara karşılık istinafta bulunmak amacıyla istinaf mahkemesine karara karşılık başvuruda bulunulacaktır. İstinaf mahkemesinin vermiş olduğu bazı hükümler adına Yargıtaya başvuruda bulunma hakkı bulunmaktadır.
Yargıtay tarafından verilecek kararlar ise; başvurunun esastan reddi ile kararı “onama”, “düzeltilerek onama” ve “bozma” olmak üzere 3 karar vermektedir.
İstinaf Mahkemesi Kararlarının Sirayeti Nedir?
İstinaf mahkemesinin dosya üzerinden veya duruşmalı inceleme neticesinde verdiği kararlar istinaf başvurusunda bulunmayan sanıkların hukuki durumunu da etkileyebilir. İstinaf mahkemesi kararının sanık lehine olması hâlinde, kararda değerlendirilen hususların istinaf isteminde bulunmamış olan diğer sanıklara da uygulanma olanağı varsa bu sanıklar da istinaf isteminde bulunmuşçasına verilen kararlardan yararlanırlar (CMK m.283/3). Bu duruma istinafın sirayeti (yayılması) denilmektedir.
İstinaf Başvurusunun Düzeltilerek Reddi Nedir?
İstinaf mahkemesi, düzeltilebilir hukuka aykırılıkları gidererek, aşağıdaki hallerde yerel mahkeme kararını düzelterek istinaf başvurusunu esastan reddeder (CMK 280/1-a, 2. Cümle):
- Suç ve ceza gösterilmiş kanun maddesi yanlış yazılmış (303/1-c),
- Doğum ve suç tarihine göre yapılması gereken bir indirim yapılmamış veya yanlış indirim yapılmış ise (303/1-e),
- Arttırım ve indirime sonucunda bulunan ceza miktarında maddi hatta yapılmış ise (303/1-f),
- TCK md. 61’deki sıraya uyulmaması nedeniyle eksik veya fazla ceza tayin edilmişse (303/1-g),
- Yargılama giderlerinde veya avukatlık ücretinin belirlenmesinde yanlışlık ya da eksiklik varsa (303/1-h).
Bölge Adliye (İstinaf) Mahkemesi Başsavcılığının Karara İtiraz Yetkisi (CMK m.308/A) Nedir?
İstinaf incelemesi neticesinde bazı kararlara karşı Yargıtay’a temyiz başvuru yolu kapalıdır. Bu şekilde kesinleşen istinaf mahkemesi kararlarına karşı, istinaf mahkemesi Cumhuriyet Başsavcılığının itiraz yetkisi mevcuttur (CMK m.308/A).
Başsavcılık itiraz yetkisini re’sen kullanabileceği gibi istem üzerine de harekete geçebilir. İstinaf mahkemesi başsavcılığı kararın kendisine verildiği tarihten itibaren otuz gün içinde itiraz başvurusunda bulunabilir. Kesinleşmiş istinaf mahkemesi kararına karşı istinaf mahkemesi başsavcılığının sanık lehine yapacağı itiraz başvurusunda herhangi bir süre sınırlaması yoktur.
Daha fazla makale için tıklayınız.
