Keşif Nedir?
Keşif, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (“HMK”) 288. ve 292. maddeleri arasında düzenlenmiştir. HMK madde 288/1 “Hâkim, uyuşmazlık konusu hakkında bizzat duyu organları yardımıyla bulunduğu yerde veya mahkemede inceleme yaparak bilgi sahibi olmak amacıyla keşif yapılmasına karar verebilir. Hâkim gerektiğinde bilirkişi yardımına başvurur.” şeklinde hükme bağlanan maddeden anlaşılacağı üzere keşif, uyuşmazlık konusu hakkında bilgi sahibi olmak amacıyla uyuşmazlık konusunun bulunduğu yerde veyahut mahkemede inceleme yapılmasıdır.
İstinabe (Talimatla ) Suretiyle Keşif Nedir?
Keşif, davaya bakan mahkeme tarafından yapılır. Eğer keşif konusu davaya bakan mahkemenin yargı çerçevesinin dışında kalıyorsa mahkeme, inceleme için ilgili mahkemeden hukuki yardım talep eder, inceleme istinabe suretiyle yapılır. HMK madde 290 “(1) Keşfin yeri ve zamanı mahkeme tarafından tespit edilir. Keşif, taraflar hazır iseler huzurlarında, aksi takdirde yokluklarında yapılır. (2) Mahkeme keşif sırasında tanık ve bilirkişi dinleyebilir. Keşif sırasında, yapılan tüm işlemler ve beyanları içeren bir tutanak düzenlenir. Plan, çizim, fotoğraf gibi belgeler de tutanağa eklenir. (3) Mahkeme, bir olayın nasıl geçmiş olabileceğini tespit için temsili uygulama da yaptırabilir.” hükmünü amir olup, maddede keşfin nasıl yapılması gerektiği açıkça düzenlenmiştir.
Belgelerin Toplanması Nedir?
Keşif icra edilmeden önce tarafların yargılamaya ilişkin ve keşif konusuna ilişkin talep ettikleri tüm belgeler toplanmalıdır.
Örnek vermek gerekirse keşif konusu bir taşınmaz ise, buna ilişkin tapu kayıtları, çaplı ve onaylı kroki, harita ve planlar temin edilmelidir. Kamulaştırma davalarında, kamulaştırma planları, orman davalarında orman kadastrosu tutanak ve planları, hava fotoğrafları temin edilmelidir. Keşif konusu bir taşınır ise, örnek vermek gerekirse bir otomobilin elektrik aksamı ile ilgili bir keşif incelemesi icra edilecekse, ilgili teknik veriler ve fabrika verileri ilgili yerlerden getirtilmek suretiyle temin edilmelidir. Davanın niteliğine göre ve keşif konusuna göre gerekli olan belgeler eksiksiz olarak temin edilmelidir.
Keşif öncesi belge toplamak faaliyeti; sağlıklı bir keşif için, dolayısı ile maddi gerçeğin bulunması için çok önemli bir usulü aşama olup,getirtilecek eksik veya uyuşmazlığın çözümüne katkı sağlamayacak yanlış bir belgenin hem mahkemece verilecek kararın hem de istinaf ve temyiz incelemesi safhasında bozulmasına hem de çok ciddi zaman ve mesai kayıplarına yol açacağı aşikardır.”
Keşif Tutanağı Nedir?
Keşif, uygulamada genellikle mahkeme salonu dışında bir mahalde gerçekleştirilir. Keşfin bir tutanağa bağlanması yasal bir zorunluluktur. 6100 sayılıHMK m.290/2 keşiftutanağının düzenlenmesini öngörmüştür. ”Keşif sırasında yapılan tüm işlemler ve beyanlarını düzenleyen bir tutanak düzenlenir. Plan, çizim, fotoğraf gibi belgeler de tutanağa eklenir”.
Keşif tutanağı günümüzde genellikle bilgisayar ile yazılmakta olup, UYAP sistemine derhal işlenmektedir. Keşif tutanağında keşfi icra eden mahkemenin adı, dosya numarası, keşfin icra edildiği mahal ve keşfin saati, keşifte hazır bulunan hakimin adı, soyadı ve sicil numarası, katibin adı soyadı ve sicil numarası, mübaşirin adı ve soyadı, tarafların, bilirkişiler ve tanıkların kimlik bilgileri ve sıfatları ile nasıl seçildikleri, tarafların davada sıfatları, keşfin yapıldığı yere kimin temin ettiği araçla gelindiği, sebebi, keşif konusu, keşif konusunun bulunduğu mahal ve nitelikleri, uyuşmazlığı konusu,
tarafların iddia ve savunmaları, keşif sırasında” incelenmek üzere tarafların vermiş oldukları belgelerin nelerden ibaret olduğu (tapu kaydı, kroki, satış senedi vs.) keşif sırasında yapılan işlemler, hakimin gözlemi, dinlenen tanıklara sorulan sorular ve tanıklara bu sorular karşısındaki beyanları, bilirkişiler ve bilirkişilere sorulan sorular ve bilirkişilerin cevapları, hazır bulunan taraflara tanık ve bilirkişi beyanlarına ve keşfin icrasına yönelik diyeceklerinin ve itirazlarının olup olmadıklarının sorulduğu hususu ile bunların sorular karşısındaki cevapları, keşif icrası sırasında eğer yapılmış ise kroki, resim, plan yaptırıldığının belirtilmesi ve varsa feragat kabul ve sulh şeklindeki yargılamaya ilişkin taraf beyanları da tutanağa işlenmeli ve tarafların imzası alınarak, nihayet tutanağın altı hakim, katip, mübaşir, bilirkişi, tanık ve keşifte hazır bulunan tüm taraflarca imzalanmalıdır.
Adli Keşfe Taraflar Katılır Mı?
Adli keşfe taraflar katılabilirler. Ancak taraflar hazır olmasalar dahi keşif yapılabilir. Taraflara Mahkemece telefon yoluyla veya SMS yoluyla veya hakimin taktir etmesi durumunda tebligat yoluyla keşfin yapılacağı bildirilir.
Bilirkişi Raporu Nedir?
Adli keşifte hazır olan bilirkişilerin olay yerinden aldıkları fotoğraflar, gözlemler, ölçümler gibi hususları daha sonra resmi kayıtlarla ve ilgili kanun maddeleri ile karşılaştırdıktan sonra tanzim ederek mahkemeye sundukları rapora bilirkişi raporu denir. Bilirkişilere bu hizmetleri karşılığında hakim tarafından bir ücret taktir edilir.
Keşfe Katılmak Zorunlu Mudur?
Adli keşfe katılmak gerektiği hakim tarafından taktir edilir. Keşif sırasında tarafların hakları tespit edileceğinden hazır bulunması tarafların menfaatine olacaktır.
İdare Mahkemelerinde Keşif ve Bilirkişi İncelemesi Yapılır Mı?
İdare mahkemesince kendiliğinden ya da taraflardan birinin istemi üzerine davanın her aşamasında keşif veya bilirkişi incelemesi kararı verilebilir. Bu karar ara karar niteliğinde olup itirazı ya da temyizi mümkün değildir. Esasa ilişkin verilecek kararda keşif ve bilirkişi itirazları yapılabilir. Keşif incelemesi genel anlamda hâkimin uyuşmazlık konusu taşınır ya da taşınmaz hakkında yerinde inceleme yaparak beş duyu organı ile bilgi ve görgü sahibi olmasıdır.
Bilirkişi incelemesi ise çözümü hukuk dışında özel veya teknik bilgi gerektiren konularda hakimin uzmanlardan bilgi almasıdır. Keşif ve bilirkişi incelemesi iki ayrı kurum olup birlikte yapılabileceği gibi ayrı ayrı da yapılabilir. Bilirkişi incelemesi münferiden dosya üzerinde de yapılabilir. Taraflar dava dilekçelerinde ya da davanın her aşamasında keşif veya bilirkişi incelemesi yapılmasını mahkemeden talep edebilirler. Fakat mahkeme bu yöndeki talepler ile bağlı olmayıp kendiliğinden de keşif veya bilirkişi incelemesi kararını verebilir.
İdare Mahkemelerinde Bilirkişi Raporuna İtiraz Nedir?
Bilirkişi raporuna itiraz dilekçe ile mahkemeye yapılır. Mahkeme de bilirkişilerden bu yönlerde ek rapor isteyebileceği gibi gerekçesini açıklamak suretiyle yeni bilirkişi incelemesi de yaptırabilir. Ek bilirkişi raporları da taraflara tebliğ edilir ve bu raporlara da süresi içinde itiraz edilebilir. Bilirkişi raporu kural olarak mahkemeyi bağlamaz. Yani mahkeme bilirkişi raporu ile aynı yönde karar vermek zorunda değildir. Bilirkişi incelemesi takdiri delil olup mahkeme vereceği esasa ilişkin kararda bilirkişi raporuna hangi yönlerden itibar edildiğini ya da itibar edilmediğini gerekçesiyle açıklar.
Ceza Hukukunda Keşif Nedir?
Keşif, maddi gerçeğe ulaşabilmek için olay ve durumun oluş nedenlerini anlayabilmek üzere yerinde yapılan incelemedir. Kural olarak hakimin gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Cumhuriyet Savcısının, muhakeme konusu olayla ilgili hususları beş duyu organı aracılığıyla incelemesine keşif denir.
Bir nesne veya bir olgudan ya da bir olaydan beş duyu organıyla elde edilen bilgiler, keşif ve keşif delili olarak adlandırılmaktadır. Uygulamada, hem beş duyu organıyla yapılan algılama faaliyeti hem de bu algılama faaliyeti sonucunda ulaşılan algılar (bilgiler), keşif olarak değerlendirilmektedir.
Keşif, var olan durumun ve suç delillerinin tespitine de yaradığından (CMK. m.83, f. 2), delillerin kaybolmamasını sağlamaktadır. Bu nedenle keşif aynı zamanda bir Ceza Muhakemesi tedbiri işlevini de görmektedir. Aynı zamanda mevcut delillerin değerlendirilmesine örneğin tarafların doğru söyleyip söylemediğinin öğrenilmesine yaramaktadır.
Keşfin amacı esas olarak, mahkeme veya hâkimin ispatta ve hükmün oluşturulmasında kullanılabilecek her türlü veriyle bizzat yüz yüze gelmesi, bunların durumlarını beş duyusuyla gözlemlemesi ve bunlardan hareketle olayın meydana gelişi konusunda bir kanaat elde etmesidir. Bu nedenle keşif, asıl niteliği itibariyle, delillerin değerlendirilmesi aracı niteliğindedir.
Ceza Muhakemesi Kanunu 83. Madde Keşif Nedir?
- Keşif, hakim veya mahkeme veya naip hakim ya da istinabe olunan hâkim veya mahkeme ile gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Cumhuriyet savcısı tarafından yapılır.
- Keşif tutanağına, var olan durum ile olayın özel niteliğine göre varlığı umulup da elde edilemeyen delillerin yokluğu da yazılır.
