Maske Cezası Veya Sosyal Mesafe İhlali Cezasına İtiraz Nasıl Yapılır?
Maske Cezası veya sosyal mesafe ihlali nedeni ile birçok ilde idari para cezaları uygulanmaktadır. Bu para cezalarına konu eylemler, cea tutanaklarında, Umumi Hıfzıssıhha Kanununa muhalefet kabahati olarak tanımlanmaktadır. Bu kanunun, idari para cezasına dayanak olan 282. Maddesi;
“Bu kanunda yazılı olan yasaklara aykırı hareket edenler veya zorunluluklara uymayanlara, fiilleri ayrıca suç oluşturmadığı takdirde, iki yüz elli Türk Lirasından bin Türk Lirasına kadar idari para cezası verilir” şeklindedir.
Coronavirüs (Covid 19) salgını nedeniyle alınan tedbirler kapsamında, İl Hıfzıssıhha Meclis Kurulları, her ilde uygulanması gereken tedbirler konusunda kararlar almaktadır. Birçok ilde bu kurullar, sokağa çıkarken maske takmanın zorunlu olduğu yönünde kararlar almıştır. Maskesiz sokağa çıkmanın, bu kararların ihlali niteliğinde kabahat eylemleri olduğundan bahisle para cezası uygulanmaktadır.
Maske Cezası Zorunluluğunu İhlal Halinde Uygulanan İdari Para Cezalarının Hukuki Niteliği
Maske cezasının hukuki niteliğine bakıldığında Ceza hukuku temel prensiplerinden birisi suçta ve cezada kanunilik ilkesidir. Bu ilke uyarınca kanunsuz suç ve ceza olmaz. Suç ve ceza içeren kurallar ancak yasama organı tarafından kanun yoluyla konabilir. İdari işlemle suç ve ceza oluşturulamaz. İdare tarafından uygulanan para cezaları her ne kadar Umumi Hıfzıssıhha Kanunu 282. Maddesine dayandırılsa da, bu düzenleme bir suç tanımı içermemektedir. Hatta kanunun diğer maddelerinde salgın hastalık durumunda alınması gereken tedbir ve yapılabilecek idari işlemlere yönelik ayrıntılı düzenlemeler bulunmasına rağmen, Maske Cezası veya sosyal mesafe kuralını düzenleyen bir madde mevcut değildir. Hal böyleyken, Umumi Hıfzıssıhha Kanunu 282. Maddesindeki genel hükmün, suçta ve cezada kanunilik prensibini karşıladığı kabul edilemez.
Ayrıca, il hıfzıssıhha meclis kurulları tarafından alınan tedbir kararlarının Anayasa ve temel insan hakları metinlerine uygunluğu da tartışma konusudur. Anayasanın 13. Maddesi; “Temel hak ve hürriyetler, özlerine dokunulmaksızın yalnızca Anayasanın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak ve ancak kanunla sınırlanabilir” şeklindedir.
Anayasa ve genel ceza hukuku prensipleri uyarınca, söz konusu idari para cezalarının yasal zemine oturması için cezalandırılan eylemin somut bir şekilde tanımlandığı yasal bir düzenleme gerekmektedir.
İdari Para Cezalarına İtiraz
İdari para cezalarına karşı, işlemin ilgiliye tebliğinden itibaren 15 gün içerisinde Sulh Ceza Hakimliğinde itiraz edilebilir. İtirazın, işlemin uygulandığı yerdeki yetkili adliyede bulunan Sulh Ceza Hakimliğine yapılması gerekir. Uygulanan para cezasının yanında idarenin başkaca bir işlemi varsa (işyeri kapatma gibi), işleme karşı, iptal talebi ile idari yargı yoluna başvurmak gerekir.
Sulh Ceza Hakimliğine yapılan idari para cezasına itirazın reddi halinde Sulh Ceza Hakimliği kararına karşı da itiraz hakkı mevcuttur. Ceza Mahkemeleri Kanunu m.268’e göre, Sulh Ceza hakimi kararına karşı, kararın öğrenilmesinden itibaren 7 gün içerisinde kararı veren mercie itirazda bulunulabilir. Yani itiraz yine kararı veren sulh ceza hakimliğine yapılacaktır.
CMK m.268 “Kararına itiraz edilen hakim veya mahkeme, itirazı yerinde görürse kararını düzeltir; yerinde görmezse en çok üç gün içinde, itirazı incelemeye yetkili olan mercie gönderir.”
Bu düzenleme uyarınca, kararı veren sulh ceza hakimliği ya itirazı yerinde bulup kararını düzeltecek ya da itirazın incelenmesi için dosyayı kanunda belirtilen yetkili sulh ceza mahkemesine gönderecektir.
İdari Para Cezalarının İptaline İlişkin Emsal Kararlar
Maske Cezası veya sosyal mesafe kuralına uyulmadığı gerekçesi ile uygulanan idari para cezalarına ilişkin yapılan bazı itirazlar kabul edilmiş ve sulh ceza hakimlikleri tarafından para cezaları kaldırılmıştır. Adana 5. Sulh Ceza Hakimliği, idari para cezasını yetkisiz işlem nedeniyle iptal etmiştir.
Bolu Sulh Ceza Mahkemesi ise önüne gelen bir itirazda;” Umumi Hıfzıssıhha Kanunu’nun 64. maddelerine göre, salgın hastalıklara ilişkin tedbirleri düzenlenmiştir. Bu tedbirlerin hiçbirinde maske takma zorunluluğu yoktur. Kaldı ki böyle bir zorunluluğun olduğunu kabul etmesek bile, Anayasamızın 2. maddesi, Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin, sosyal devlet olma ilkesinin ise ekonomik olarak bir yükümlülük getirdiğinde, bu yükümlülüğün devletçe karşılanması gerektiği açıktı. Maske takmanın, maskenin amacına uygun olarak kullanılması halinde, 4 saat süre ile aynı maskenin kullanılabileceği, dolayısıyla ortalama bir insanın ev dışında 3 tane maske değiştirmesi gerektiği, bunun da kişiye belirli bir mali külfet getirdiği, yine Anayasamızın 73. Maddesi gereği, mali hükümlülükler ancak kanunla konulur, kanunla kaldırılır. Hem sosyal devlet olma ilkesi, hem de getirilen zorunluluğun mali külfet getirmesi gereği, devletin kişi başına her gün 3 tane maske sağlama zorunluluğu gereği olduğundan yasaya uymayan idari para cezasının kaldırılmasına karar verilmiştir.” sosyal devlet ilkesine vurgu yaparak idari para cezası işlemini iptal etmiştir. Mahkeme kararında, hem soysal devlet olma ilkesi hem de getirilen zorunluluğun mali külfet getirmesi nedeniyle, devletin kişi başına her gün üç adet maske sağlama zorunluluğu bulunduğunu belirterek; bu zorunluluğun yerine getirilmemesi nedeniyle uygulanan idari para cezasının kaldırılmasına karar vermiştir.
Beykoz Sulh Ceza Mahkemesi de sosyal mesafe kuralına uyulmadığı gerekçesi ile verilen bir idari para cezasını, işleme ilişkin tutanakta “ihlalin ne şekilde gerçekleştiğine ilişkin bir belirlilik bulunmadığı” gerekçesi ile kaldırmıştır. Ancak belirttiğimiz kararlara karşı yapılan itirazların henüz sonuçlanmadığını da belirtmek gerekir. Ayrıca yerel mahkeme kararlarının, diğer mahkemeleri bağlayıcı bir niteliği bulunmamaktadır. Bu nedenle Umumi Hıfzıssıhha Kanununa muhalefet gerekçesiyle, Maske Cezası veya soysal mesafe ihlali nedeniyle uygulanan idari para cezalarının yargısal akıbetinin ne olacağı henüz netlik kazanmamıştır.
İndirimli Ödeme
Maske Cezası için idari para cezası uygulanan kişiler, karar tutanağının kendilerine tebliğ edildiği tarihten itibaren 15 gün içinde peşin ödeme koşuluyla cezanın dörtte üçünü (3/4) ödeyebilirler. Yani, idari para cezası dörtte bir (1/4) oranında indirimli olarak ödenebilmektedir.
Özetle, uygun bir şekilde maske takma zorunluluğuna uymayanlara veya maske takmayanlara düzenlenen 900 TL idari para cezası peşin ödeme indiriminden faydalanarak 675 TL olarak ödenebilmektedir.
NOT:15 günlük dava açma süresi geçtikten sonra yapılan ceza ödemelerinde indirim uygulanmayacaktır.
Yukarıda,Maske Cezası ile ilgili kesilen idari para cezalarının hukuki durumu ile ilgili bilgilendirmede bulunduk. Ancak işbu yazı özet olup bir idari para cezası ile karşı karşıya gelmeniz durumunda iletişim bölümünden veya internet sitemiz üzerinden tarafımızla iletişime geçmeniz halinde sizlerin hak kaybına uğramaması için gerekli hukuki destek verilecektir.
Selam ve saygılarımla…
Av.Haşim KARTAL
