Ön Ödeme ve Ön Ödemeye Tabi Suçlar Nedir?
Ön ödeme, 5237 Sayılı Türk Ceza Kanununun 75 inci maddesine göre, uzlaştırma kapsamında kalan suçlar hariç olmak üzere, sadece adli para cezasını gerektiren veya kanun maddesinde öngörülen hapis cezasının üst sınırı 6 ayı aşmayan hapis cezası gerektiren suçlar bakımından, kanunda gösterilen usule göre belirlenen belli bir miktar paranın, şüpheli/sanık tarafından süresi içerisinde ödenmesi durumunda, kamu davasının açılmamasını ya da açılmış olan kamu davasının düşürülmesi sonucunu doğuran alternatif bir çözüm yöntemidir.
Kurumun uygulama şartları, 5237 sayılı Kanunun 75 inci maddesinin birinci fıkrasında düzenlenmiştir. Maddeye göre ön ödeme; yalnızca adli para cezası yaptırımını içeren ya da kanun maddesinde öngörülen hapis cezasının üst sınırı 6 ayı geçmeyen suçlarda uygulanmaktadır. Ayrıca ön ödeme teklifi yapılan suçun uzlaştırma kapsamında olan suçlardan olmaması gerektiği de açıkça belirtilmiştir. Suç, sadece adli para cezasını veya kanunda öngörülen hapis cezasının üst sınırı 6 ayı geçmeyen suçlardan olsa bile, uzlaştırma kapsamında ise, faile ön ödeme önerisi yapılamamaktadır. Bu nedenle şikayete bağlı suçlar, uzlaştırma kapsamında olduğundan, ön ödemenin uygulama alanı dışında bulunmaktadır.
Ön Ödemenin Şartları Nelerdir?
1. Öncelikle ön ödeme kapsamına giren bir suç olmalıdır.
2. Soruşturma evresinde suçun işlendiğine dair yeterli şüphenin bulunması gerekir.
3. Savcılık veya mahkemece yapılacak tebligat tarihinden itibaren 10 gün içerisinde ön ödeme miktarının ödenmesi gerekmektedir.
Ön Ödemeye Tabi Suçlar Nedir?
5237 sayılı Kanunun 75 inci maddesinin altıncı fıkrasına göre bir kısım suçlar, ceza miktarları dikkate alınmaksızın ön ödemeye tabi olarak belirlenmiştir. Bu suçlar;
a) Soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlı suçlar.
b) Şikâyete bağlı olup olmadığına bakılmaksızın, Türk Ceza Kanununda yer alan;
1. Kasten yaralama (üçüncü fıkra hariç, m. 86; m. 88),
2. Taksirle yaralama (m. 89),
3. Tehdit (m. 106, birinci fıkra),
4. Konut dokunulmazlığının ihlali (m. 116),
5. İş ve çalışma hürriyetinin ihlali (m. 117, birinci fıkra; m. 119, birinci fıkra c bendi),
6. Hırsızlık (m. 141),
7. Güveni kötüye kullanma (m. 155),
8. Dolandırıcılık (m. 157),
9. Suç eşyasının satın alınması veya kabul edilmesi (m. 165),
10. Çocuğun kaçırılması ve alıkonulması (m. 234),
11. Ticari sır, bankacılık sırrı veya müşteri sırrı niteliğindeki bilgi veya belgelerin açıklanması (dördüncü fıkra hariç, m. 239), suçları.
c) Mağdurun veya suçtan zarar görenin gerçek veya özel hukuk tüzel kişisi olması koşuluyla, suça sürüklenen çocuklar bakımından ayrıca, üst sınırı üç yılı geçmeyen hapis veya adli para cezasını gerektiren suçlar.
Ön ödeme Miktarı Nasıl Belirlenir?
- Sadece adli para cezasını gerektiriyorsa, adli para cezası maktu ise bu miktar, değilse aşağı sınırı,
- Sadece hapis cezasını gerektiriyorsa, hapis cezasının aşağı sınırının karşılığı olarak her gün için otuz Türk Lirası üzerinden bulunacak miktarı,
- Hapis cezası ile birlikte adli para cezasını da gerektiriyorsa, yukarıdaki kriterlere göre belirlenecek olan miktarların toplamı,
- Hapis cezası veya adli para cezasını gerektiren yani iki yaptırımdan birinin uygulanması gereken suçlarda, adli para cezasının alt sınırı,
esas alınarak belirlenir. Ön Ödemede belirlenen bu miktarların üzerine soruşturma veya yargılama giderleri de eklenir.
Ön ödemenin Uzlaşma ile Temel Farkı Nedir?
Ön ödemede faille anlaşan devlettir. Uzlaşmada ise taraflar birbirleriyle anlaşırlar. İkisinde de sonuç anlaşmayla biter ancak uzlaşmada mağdurun zararı giderilirken ön ödemede mağdurun zararı giderilmez. Uzlaşmada devletin maddi geliri olmaz. Zira fail mağdura ödeme yapar (tabii her olayda ödeme gerekmez). Ancak ön ödemede ödeme devlete yapıldığı için devletin geliri oluşur.
Ön Ödeme Kararını KimVerir?
Bu kararı soruşturma aşamasında Cumhuriyet savcısı, kovuşturma aşamasında hakim ya da mahkeme verir.
Ön Ödeme Taksitlendirilebilir Mi?
Ön ödeme miktarının belirlenmesinin ardından Savcılık tarafından faile tebliğde bulunulur. Bu tebliğden itibaren 10 gün içerisinde fail ya belirtilen tutarın tamamını ödeyecektir ya da tebliğden itibaren başlayacak 10 gün içerisinde talep etmesi şartıyla üç eşit taksit halinde ödeme yapabilir. Bu taksitler birer ay arayla ödenecek olup bu hususta karar verme yetkisi Savcılıktadır.
Ön Ödemenin Sonuçları Nedir?
Soruşturma aşamasında ön ödemenin gerçekleştirilmesi halinde Kovuşturmaya Yer Olmadığı Kararı verilirken; kovuşturma aşamasında ön ödemenin gerçekleştirilmesi halinde Kamu Davasının Düşmesi Kararı verilir.
Ön Ödeme İle Dosyanın Kapanması Tazminat Davası Açılabilir Mi?
Ön ödeme yalnızca suçun kanuni sonuçlarını etkilemekte olup suçtan etkilenen kişi ve kurumların tazminat haklarını engellemez. Dolayısıyla ön ödeme sonucu Kovuşturmaya Yer Olmadığı Kararı veya düşme kararı verilse dahi müşteki, müdahil tazminat talebinde bulunabilir.
Ön Ödemenin Adli Sicil Kaydına Etkisi Nedir ?
Failin ön ödemeyi gereği şekilde yerine getirmesi halinde fail hakkında kamu davası açılmayacak, dosya hakim önünde ise yargılama yapılmayacaktır.
Ön ödeme kurumu, uyuşmazlığın alternatif çözüm yollarından biridir. Dolayısı ile ön ödeme, kişinin suçlu olarak damgalanmasının ve adli sicil kaydının bozulmasının önüne geçmelidir. Nitekim ortada aslında soruşturması bitmemiş bir dosya mevcuttur ve bu halde ön ödeme ile dosyası kapatılan kişi hakkında masumiyet ilkesinin gereği olarak suçlu sıfatını kullanmak ceza hukuku mantığı ile de örtüşmemektedir.
Para cezasının ‘muhakemesiz’ ödenmiş olması sebebiyle, yani ortada bir mahkumiyet hükmü bulunmaması nedeniyle söz konusu ceza adli sicile geçmeyecek, tecile engel olmadığı gibi tekerrüre de esas teşkil etmeyecektir.
Bu hususta TCK m.75/7: “Ödemede bulunulması üzerine verilen kovuşturmaya yer olmadığına dair kararlar ile düşme kararları, bunlara mahsus bir sisteme kaydedilir. Bu kayıtlar, ancak bir soruşturma veya kovuşturmayla bağlantılı olarak Cumhuriyet savcısı, hakim veya mahkeme tarafından istenmesi hâlinde, bu maddede belirtilen amaç için kullanılabilir.”
Ön Ödeme Emri Ödenmezse Ne Olur?
Ön ödeme ihtarına uymayan sanığın yargılanması sırasında ise mahkeme, ön ödeme önerisi ile bağlı olmaz. Ön ödeme önerisinde, Yasa hükmü dolayısıyla para cezası tercih edilir. Ancak, bu öneri kabul edilmediği için yargılama yapılması durumunda mahkeme, faile ve fiile ilişkin tüm hususları göz önüne alarak cezayı belirleyebilir ve seçenekli ceza öngörülmüş olan hallerde hapis cezasını tercih edebilir.
