Ceza Muhakemesi Hukukunda Seri Muhakeme Usulü ,Kamuoyunda birinci yargı reform paketi olarak bilinen 7188 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun 24.10.2019 tarihli 30928 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır. Bu kanunun yürürlüğe girmesiyle Ceza Muhakemesi sistemimize “Seri Muhakeme Usulü” adı verilen yeni muhakeme ve yargılama usulü getirilmiştir. Yargısal faaliyetlerin daha etkin ve daha hızlı bir şekilde ilerlemesi için sistemimize giren bu usullere ilişkin hükümlerin yürürlük tarihi 01.01.2020 olarak belirlenmiş olmakla, bu tarih itibariyle ceza muhakemesi sistemimizde Seri Muhakeme usulü uygulanmaya başlanmıştır.
SERİ MUHAKEME USULÜ (CMK. m. 250)
Seri Muhakeme Usulü, Cumhuriyet savcısının yürüttüğü soruşturma sonunda bazı katalog suçlarda kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar verilmediği takdirde, şüphelinin müdafii huzurunda bu yargılama usulünün uygulanmasını kabul etmesi şartıyla, savcılığın belirlediği yaptırımın mahkeme tarafından denetlenerek ve suçun cezasına yarı oranında indirim uygulayarak, hüküm kurulması sureti ile tatbik edilen özel bir yargılama usulüdür. Bu usulde, kamu davası açılması için yeterli şüphe olmasına rağmen kamu davası açmak yerine şüpheli ile anlaşarak cezası tespit edilmektedir.
Seri muhakeme usulüne tâbi olduğu soruşturma dosyasından açıkça anlaşılan suçlarda bu usul uygulanmaksızın düzenlenen iddianame Cumhuriyet başsavcılığına iade edilecektir. Dolayısıyla somut olayda seri muhakeme usulünün uygulanmasına ilişkin şartlar mevcut ise, bu usulün uygulanması takdiri değil, mecburidir. Özellikle belirtmek gerekir ki, seri muhakeme usulü yaptırımın savcılık tarafından belirlendiği, mahkemenin sadece denetleme işlevi gördüğü bir soruşturma kurumudur. Ceza hukukunda bu kurum ceza kararnamesi olarak da nitelendirilmektedir.
250’nci maddede düzenlenen seri muhakeme usulü ile 251 ve 252’nci maddelerde düzenlenen basit yargılama usulüne ilişkin hükümler, 01/01/2020 tarihinden itibaren uygulanır. 01/01/2020 tarihi itibarıyla kovuşturma evresine geçilmiş, hükme bağlanmış veya kesinleşmiş dosyalarda seri muhakeme usulü ile basit yargılama usulü uygulanmaz.2 5271 sayılı CMK.’nun 171/2 maddesi (Değişik : 7188 – 17.10.2019 / m.19) : Uzlaştırma ve ön ödeme kapsamındaki suçlar hariç olmak üzere, Cumhuriyet savcısı, üst sınırı üç yıl veya daha az süreli hapis cezasını gerektiren suçlardan dolayı, yeterli şüphenin varlığına rağmen, kamu davasının açılmasının beş yıl süre ile ertelenmesine karar verebilir. Suçtan zarar gören veya şüpheli, bu karara 173 üncü madde hükümlerine göre itiraz edebilir.
Seri Muhakeme Usulünün Uygulanma Şartları:
- Cumhuriyet savcısı tarafından yürütülen seri muhakeme usulünün uygulanması teklifinin şüpheli tarafından müdafi huzurunda kabul edilmesi gerekir (CMK m.250/3).
- Ayrıca şüpheli, iddianamenin düzenlenmesine kadar Cumhuriyet savcısına başvurarak hakkında seri muhakeme usulünün uygulanmasını kendisi de talep edebilir. Şüpheli, mahkeme tarafından
- hüküm kuruluncaya kadar seri muhakeme usulünün uygulanmasına yönelik iradesinden vazgeçebilir.
- Suçun iştirak halinde (birden fazla kişiyle birlikte) işlenmesi halinde tüm şüphelilerin seri yargılama usulünü kabul etmesi gerekir. Şüphelilerden herhangi bir bu usulü kabul etmediği takdirde, normal (genel) soruşturma ve kovuşturma usulleri uygulanacaktır.
Suçun, seri yargılama usulünün uygulanabileceği aşağıdaki suçlardan biri olması gerekir:
- Hakkı olmayan yere tecavüz (TCK m.154, ikinci ve üçüncü fıkra),
- Genel güvenliğin kasten tehlikeye sokulması (TCK m.170),
- Trafik güvenliğini tehlikeye sokma (TCK m.179, ikinci ve üçüncü fıkra),
- Gürültüye neden olma (TCK m.183),
- Parada sahtecilik (TCK m.197, ikinci ve üçüncü fıkra),
- Mühür bozma (TCK m.203),
- Resmi belgenin düzenlenmesinde yalan beyan (TCK m.206),
- Kumar oynanması için yer ve imkan sağlama (TCK m.228, birinci fıkra),
- Başkasına ait kimlik veya kimlik bilgilerinin kullanılması (TCK m.268),
- 6136 sayılı Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanunun (m. 13/1, 3, 5 – m.15/1,2,3)
- 6831 sayılı Orman Kanunu (m.93/1),
- 1072 sayılı Rulet, Tilt, Langırt ve Benzeri Oyun Alet ve Makinaları Hakkında Kanun (m.2),
- 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu (m. Ek 2/1-1)
Seri Muhakeme Usulünün Aşamaları
Seri Muhakeme Usulünün Aşamaları, Cumhuriyet savcısı TCK 61/1’de belirtilen hususları göz önünde bulundurarak, suçun kanuni tanımında öngörülen cezanın alt ve üst sınırı arasında tespit edeceği temel cezadan yarı oranında indirim uygulamak suretiyle veya güvenlik tedbiri belirlemek suretiyle yaptırımı belirler. Cumhuriyet savcısı, şüpheli hakkında seri muhakeme usulünün uygulanmasını yazılı olarak görevli mahkemeden talep etmelidir (CMK m.250/11). Talep yazısı (Talepname), ana hatalarıyla bir iddianamede bulunması gereken unsurları içermelidir.
Mahkeme, şüpheliyi müdafii huzurunda dinledikten sonra şüphelinin özgür iradesiyle seri muhakeme usulünü kabul ettiğini ve eylemin seri muhakeme usulü kapsamında olduğu kanaatine varır ise, savcılığın talep yazısında belirlenen yaptırım doğrultusunda hüküm kurar. Şartları oluşmamışsa talebi reddeder ve soruşturmanın genel hükümlere göre sonuçlandırılması için dosyayı Cumhuriyet Başsavcılığına iade eder. Seri muhakeme usulüne tabi suçlara bakma görevi asliye ceza mahkemesi tarafından yerine getirilecektir.
Mahkeme, hüküm kurarken Cumhuriyet Savcılığının belirlediği yaptırımın çerçevesi dışına çıkamaz. Cumhuriyet Savcısının kanunda belirtilen dışında, şüpheliye bir yaptırım teklifinde bulunma yetkisi yoktur.
Cumhuriyet Savcısının talebi doğrultusunda mahkemece kurulan hükme kararın tefhim veya tebliğinden itibaren 7 gün içinde itiraz edilebilir.
Seri Muhakeme Usulünün Uygulanamayacağı Haller
Seri Muhakeme Usulünün Uygulanamayacağı Haller aşağıda belirtilenlerdir;
- İştirak halinde işlenen suçlarda, şüphelilerden birinin teklifi kabul etmemesi,
- Şüphelinin adreste bulunmaması, yurtdışında olması veya herhangi bir şekilde ulaşılamaması,
- Kovuşturmaya yer olmadığına dair karar (KYOK) verilecek hallerde seri muhakeme usulü uygulanamaz.
- Yaş küçüklüğü, akıl hastalığı veya sağır ve dilsizlik hallerinin bulunması,
- Ön ödeme ve uzlaştırma kapsamındaki suçlarda seri muhakeme usulü uygulanamaz.
***Seri muhakeme usulünün uygulanacağı suçlar “mağdursuz” suçlar olarak düzenlendiği için bu suçlarda uzlaşma hükümleri uygulanmaz.
Seri Muhakeme Usulüyle birlikte yargısal faaliyetlerin daha etkin, hızlı ve kaliteli bir işleyişe sahip olacağı ve “gecikmiş adalet, adalet değildir” sözüne karşı adil yargılanma hakkının korunmaya çalışıldığı görülmektedir.
Av. Haşim KARTAL
