Velayetin Değiştirilmesi Davası Nedir?
Velayetin Değiştirilmesi Davası boşanma davasından sonra gündeme gelen bir kurumdur. Reşit olmayan çocuk üzerinde velayet hakkı ana ve babaya aittir. Ancak boşanma sonucunda velayet hakkı eşlerden birine verilir.
Velayet ,çocuğun gelişimi açısından oldukça önem arz eden bir konu olduğundan, değişen şartlara göre, velayet hakkı sahibinin değiştirilebilmesi de Türk Medeni Kanununda öngörülmüş ve düzenlenmiştir. Bu nedenle, velayete ilişkin mahkeme kararları kesin hüküm teşkil etmemektedir.
Evlilikte Velayet Nasıl Kullanılır?
Evlilik devam ettiği sürece ana ve baba velayeti birlikte kullanırlar.
Ortak hayata son verilmiş veya ayrılık hali gerçekleşmişse hâkim, velayeti eşlerden birine verebilir.
Velayet, ana ve babadan birinin ölümü halinde sağ kalana, boşanmada ise çocuk kendisine bırakılan tarafa aittir.
Hangi Durumlarda Velayetin Değiştirilmesi Talep Edilebilir?
Velayet hakkını alan anne veya babanın durumunun değişmesi, sonradan ortaya çıkan çeşitli sebeplerle velayet hakkının gereği gibi kullanılmaması ya da çocuğun menfaatinin gerektirmesi durumlarında velayet hakkının değiştirilmesi gündeme gelebilmektedir. Değişen şartlara göre velayet hakkının değiştirilmesi, hâkim kararıyla mümkün olacaktır.
Velayet hakkının, değişen koşullar nedeniyle el değiştirme ihtimali, kanun koyucu tarafından da ön görülmüş ve bu durum TMK md.183’de düzenleme alanı bulmuştur. Buna göre;
“Durumun değişmesi
Madde 183.– Ana veya babanın başkasıyla evlenmesi, başka bir yere gitmesi veya ölmesi gibi yeni olguların zorunlu kılması halinde hakim, re’sen veya ana ve babadan birinin istemi üzerine gerekli önlemleri alır.”
TMK’nın 183. maddesinde, velayetin el değiştirebilmesi için belli sebepler sayılmıştır. Buna göre, aşağıdaki şartların gerçekleşmesi halinde velayet hakkının sahibinin değişmesi söz konusu olabilecektir;
- Boşanmış anne veya babanın yeniden evlenmesi,
- Velayet hakkına sahip eşin başka bir yere gitmesi,
- Çocuğun velayet hakkına sahip eşin ölmesi,
- Velayeti kendisinde bulunduran anne veya babanın cezaevine girmesi, alkol tedavisi sebebiyle yatarak tedavi görmesi, bitkisel hayata girmesi gibi diğer durumlar
sebepleriyle velayet hakkının el değiştirmesi mümkündür.
Velayetin Kime Verileceği Nasıl Belirlenir?
Velayetin kime verileceği konusunda hakimin geniş bir takdir hakkı bulunmaktadır. Bu takdir hakkı çerçevesinde hakim, velayetin kime verileceğini belirlerken özellikle çocuğun üstün menfaatini göz önüne alacaktır. Bununla birlikte hakim, çocuğun ihtiyaçlarını, yaşını ve tarafların ruhsal, fiziksel, sosyal, ahlaki ve kültürel yönden standartlarını da bir bütün olarak değerlendirecektir.
Uygulamada, bu hususların tespiti bakımından pedagog, psikolog ve sosyal hizmet uzmanları görevlendirilmektedir. Görevlendirilen uzmanlar, taraflar ve müşterek çocuk ile görüşerek bir rapor hazırlamaktadır. Ancak hazırlanan bu rapor, hakim bakımından bağlayıcı olmayıp; sadece yol gösterici niteliktedir.
Velayet Belirlenirken Çocuğun Görüşü Alınır mı?
Uluslararası sözleşme hükümleri ve Yargıtay güncel içtihatlarında kendisini ilgilendiren davalarda çocuğa, görüşünü ifade etmesine müsaade edilmesi ve yüksek çıkarına açıkça ters düşmediği takdirde ifade ettiği görüşe gereken önemin verilmesi gerektiği bildirilmiştir. Bu sebeple boşanma, ayrılık ve velayet davasında hakim, özellikle 8 yaşının üzerindeki çocukları mahkeme huzurunda bizzat dinlemekte ve çocukların görüşlerine önem vermektedir.
Çocuğun görüşü alınırken tarafların aralarındaki uyuşmazlıklardan ziyada, velayet hakkının kime verilmesini istediği, hangi okula gittiği, kimin yanında kalmak istediği gibi sorular sorulmaktadır. Çocuğun, hakim karşısındaki beyanları ve istekleri, yüksek çıkarına açıkça ters düşmediği takdirde belirleyici olmaktadır.
Velayetin Değiştirilmesi Davasında Yetkili ve Görevli Mahkeme
Velayete ilişkin davalarda görevli mahkeme aile mahkemeleridir. Bu davalarda yetkili mahkeme ise davalının yerleşim yeri ve çocuğun oturduğu yer mahkemesidir. Ancak velayet davalarında yetki kesin değildir. Bu sebeple davanın yetkisiz mahkemede açılması sonrasında, davalı tarafça ilk itirazda bulunulması gerekmektedir. Aksi durumda yetkisiz mahkemede dava açılmışsa dahi o mahkeme yetkili olacaktır.
Velayetin Değiştirilmesi Davası Ne Zaman Açılabilir?
Velayetin değiştirilmesi davası, belirli bir süreye tabi tutulmamıştır. Çocuğun menfaatinin gerektirdiği anda açılabilecek bir davadır. Boşanma hükmü ile düzenlenen velâyetin değiştirilebilmesi için velâyet kendisine verilen tarafın ya da velâyete konu çocuğun durumunda boşanma hükmünden sonra esaslı değişikliklerin olması şarttır. Burada dikkat edilmesi gereken husus, esaslı değişikliğin önemli ve sürekli olmasıdır.
Velayeti elinde bulunduran eşin değiştirilebilmesi için, velayet kendisine verilen tarafın ya da çocuğun durumunda esaslı değişikliklerin olması ve bu değişikliklerin geçici değil sürekli mahiyette olması gerekmektedir. Özellikle boşanma kararının kesinleşmesinden sonra, çok kısa sürede açılan davalarda, değişikliği gerektiren bir olgu kanıtlanmaması halinde, davanın reddedilmesi gerekmektedir.
Velayetin Değiştirilmesi Davası Emsal Kararlar
Velayet Düzenlemesinde İdrak Yaşı Kavramı:“Mahkeme belli yaşın üstündeki çocukların velayetini düzenlerken çocuğu dinlemeli ve velayet konusundaki görüşünü sormalıdır. Yargıtay uygulamasına göre çocuğun idrak yaşı, 8 yaş veya üstüdür. 8 yaş veya bu yaşın üzerinde olan çocukların görüşü alınmadan velayetin düzenlenmesi, değiştirilmesi veya kaldırılması mümkün değildir .(HGK-K.2018/1278).”
(HGK-K.2018/1278) “4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 337, 340, 342 ve 346. maddeleri uyarınca velayet, çocukların bakım, eğitim, öğretim ve korunması ile temsil görevlerini kapsar. Velayet, aynı zamanda ana babanın velayeti altındaki çocukların kişiliklerine ve mallarına ilişkin hakları, ödevleri, yetkileri ve yükümlülükleri de içerir. Ana ve babanın çocukların kişiliklerine ilişkin hak ve ödevleri, özellikle çocuklarına bakmak, onları görüp gözetmek, geçimlerini sağlamak, yetiştirilmelerini ve eğitimlerini gerçekleştirmektir.
Bu bağlamda sağlayacağı eğitim ile istenilen ölçüde dürüst, kötü alışkanlıklardan uzak, iyi ahlâk sahibi, çalışkan ve bilgili bir insan olarak yetiştirmek hak ve yükümlülüğü bulunmaktadır. Velayetin kaldırılması ve değiştirilmesi şartları gerçekleşmedikçe, ana ve babanın velayet görevlerine müdahale olunamaz. Ayrılık ve boşanma durumunda velayetin düzenlenmesindeki amaç, küçüğün ileriye dönük yararlarıdır.
Başka bir anlatımla, velayetin düzenlenmesinde asıl olan, küçüğün yararını korumak ve geleceğini güvence altına almaktır. Öte yandan, TMK’nın 335 ila 351. maddeleri arasında düzenlenen “velayet”e ilişkin hükümler kural olarak, kamu düzenine ilişkindir ve velayete ilişkin davalarda resen (kendiliğinden) araştırma ilkesi uygulandığından hâkim, tarafların isteği ile bağlı değildir. Velayetin değiştirilmesine yönelik istem incelenirken ebeveynlerin istek ve tercihlerinden ziyade çocuğun üstün yararı göz önünde tutulur.”
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 15.04.1992 gün ve 1992/2-140 E. 1992/248 K sayılı kararında da belirtildiği gibi, boşanmayla velayetin değiştirilmesi için velayet kendisine verilen tarafın ya da çocuğun durumunda esaslı değişikliklerin olması ve bu değişikliklerin geçici değil sürekli mahiyette olması gerekir.
Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin 12. ve Çocuk Haklarının Kullanılmasına İlişkin Avrupa Sözleşmesi’nin 3. ve 6.maddelerinde yer alan hükümler uyarınca çocuk söz konusu durumun anlam ve önemini kavrayabilecek düzeydeyse, çocuğun da görüşünün alınması gerekir.
Bununla birlikte velayetin verildiği eşte yukarıda sayılan velayetin kaldırılmasına ilişkin nedenlerden birinin oluşması halinde çocuğun yararı gözetilerek velayetin değiştirilmesine hükmedilmelidir. Örneğin velayetin bırakıldığı tarafın sürekli ve ağır hastalığa yakalanması halinde velayetin değiştirilmesi mümkündür.
Yargıtay 2. HD E:2013/4764 K:2013/25031 ve 4.11.2013 tarihli kararında velayeti üstlenen anne veya babanın tekrar evlenmiş olması tek başına velayetin değişmesi için yeterli kabul edilmemiştir. Çocuğun menfaati gerektirdiği takdirde velayet değiştirilebilir. Bunun için velayetin değiştirilmesi davası açan çocuğun menfaatine olacağına dair delil sunmalıdır.
Velayetin değiştirilme davasında yetki ile alakalı örnek bir Yargıtay kararında şu görüş benimsenmiştir;” Velayetin değiştirilmesi davasında kesin ve özel yetki kuralı bulunmaz. Ancak davalılar tarafından bu hususun ilk itiraz olarak ileri sürülmesi durumunda yetki hususu dikkate alınır. Hâkim, yetkinin kesin olmadığı hallerde, bu durumu resen nazara alamaz.” (20. Hukuk Dairesi 2019/2220 E., 2019/4091 K. ve 17.06.2019 tarihli ilam) Zira velayetin düzenlenmesi kamu düzeninden ileri gelmektedir.
Anlaşmalı boşanma kararında, velayet hakkının bir tarafa verildiği ve çocukların özel giderlerinin çocukların velayetlerini alan tarafın karşılayacağı hususunda ana ve baba anlaşmıştır. Çocukların velayetlerinin değiştirilmesi durumunda söz konusu anlaşmanın infazında sıkıntı doğurmayacağı görüşü kabul edilmiştir. (Hukuk Genel Kurulu 2017/1895 E., 2019/630 K. ve 30.05.2019 tarihli ilam)
Yani kendisinden çocuğun velayeti alınan tarafın, velayetin değiştirilmesi davasını gerekçe göstererek ortak çocukların mağdur olmasına yol açacak şekilde velayet düzenlemesinden bağımsız olarak ödemeyi taahhüt ettiği çocuğun özel giderlerinden sorumlu olmadığını ileri sürmesi Yargıtay’a göre yasaya aykırı kabul edilmiştir.
Velayet değiştirme davasının çekişmesiz yargı işi olarak düzenlenmesinin bir sonucu da Bölge Adliye Mahkemesince çekişmesiz yargı işlerinde verilen kararlar üzerinedir. Bölge Adliye Mahkemesi’nin kararları kesin niteliktedir, bu kararlara karşı temyiz yoluna başvurulamaz. Bu sebeple, davalı-davacının bu yöne ilişkin temyiz dilekçesinin reddi gerekir.(2. Hukuk Dairesi 2019/3013 E., 2019/5474 K. ve 06.05.2019 tarihli ilam) Yani Bölge Adliye Mahkemesi’nin kararlarına karşı temyiz yoluna gidilemez.
Velayetin Değiştirilmesi davası; eşler arasında yaşanan çekişmeden dolayı çocuğun mağdur olmasına neden olduğu için davanın bir avukat tarafından profesyonel bir şekilde yürütülmesi gerekir.
“Velayetin Değiştirilmesi Davası Nedir?” üzerine 2 yorum